۱۰- تهدید و اکراه۲۲- جرایم رایانه­ای

۱۱- حوادث و سوانح۲۳- سایر جرایم عمومی۱۲- جرایم ضدامنیتی۲۴- مشاهدات فردی

با توجه به تعریف نیروی انتظامی از انواع جرایم، نوع جرایم مد نظر در این پژوهش در دسته مفاسد اجتماعی، سرقت و جرایم مواد مخدرقابل بررسی است . این جرایم شامل کیف­قاپی، موبایل قاپی، جیب­بری، مزاحمت نوامیس، خرید و فروش مواد مخدر و تخریب موبلمان شهری و فضاهای عمومی ‌می‌باشد.

در مصوبات نیروی انتظامی و طبقه ­بندی­های انجام شده، دسته­بندی خاصی در ارتباط با جرایم شهری موجود نمی ­باشد و ‌بر اساس اسناد و مدارک نیروی انتظامی جرایم شهری، جرایمی هستند که در سطح شهرها امکان وقوع دارند و در روستاها اتفاق نمی­افتند. اما ‌بر اساس بررسی­ های انجام شده در مرکز مطالعات برنامه­ ریزی شهری سازمان شهرداری­ های کشور جرایم شهری تعریف خاص خود را دارند و معمولاً شامل جرایمی می­شوند که در فضاهای عمومی شهر و یا مکان­هایی که احتمال سرایت جرم از فضاهای عمومی به فضاهای خصوصی وجود دارد، صورت می­پذیرند.

ویژگی­های دیگر جرایم شهری این است که افراد غریبه نسبت به هم ‌به این کار مبادرت می­ورزند، چرا که وقتی افراد نسبت به هم شناخت حاصل کرده باشند دیگر نمی ­توانند در فضاهای عمومی به ارتکاب جرم بپردازند و این کار را فقط در فضاهای خصوصی و یا فضاهای خاصی انجام می­ دهند.

۲-۵- کانون­های جرم­خیز در مناطق شهری

نظریه­پردازان در شناسایی عوامل محیطی بروز جرایم دریافته­اند مکان، انسان و زمان سه عنصر اصلی مؤثر در شکل­ گیری رفتار مجرمانه است. ‌بنابرین‏ تفاوت در شرایط مکانی، زمانی و رفتاری سبب توزیع جغرافیایی متفاوت بزهکاری می­ شود. بررسی­ها نشان می­دهد بزهکاران در انتخاب محل و زمان انجام رفتارهای مجرمانه خود منطقی و سنجیده عمل ‌می‌کنند و تنها مکان­هایی را بر می­گزینند که امکان ارتکاب جرم در آن سهل­تر باشد و سریع­تر بتوانند از محل فرار نمایند. به بیان دیگر تمامی جرایم دارای ظرف مکانی و زمانی خاصی است که آن­ها را از یکدیگر متمایز می­سازد. ‌بنابرین‏ مکان جرم از عمده­ترین عناصر ارتکاب جرایم ‌می‌باشد تا حدی که در مطالعات جرم شناسی به چهار عاملی کلیدی “قانون، بزهکار، بزه­ دیده و مکان جرم یعنی محدوده زمانی و مکانی که وقایع مجرمانه در آن اتفاق می ­افتد” بسیار تأکید می­ شود.بدین ترتیب در محدوده شهرها کانون­هایی شکل ‌می‌گیرد که دارای فرصت­ها و اهداف مجرمانه بیشتر و به تبع آن جرایم بسیار بالاتری است. ‌بنابرین‏ شناسایی این محدوده­ها و بررسی مشخصات کالبدی، خصوصیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ساکنین، نوع کاربری اراضی و کارکردهای اصلی این مکان­ها و سعی در ایجاد تغییرات بنیادی در عوامل به وجود آورنده و تسهیل کننده فرصت‌های جرم و طراحی فضاهای کالبدی مقاوم در برابر بزهکاری بیش از پیش اهمیت یافته است تا بدین وسیله امکان کنترل، پیشگیری و کاهش نرخ ناهنجاری­های شهری فراهم آید.)کلانتری،۱۳۸۶،۷۶)

۲-۵-۱- واژه­شناسی و تعریف کانون­های جرم­خیز

اصطلاح کانون­های جرم­خیز که معنای لغوی آن به انگلیسی نقاط داغ است از علم زمین­ شناسی اقتباس شده است و به محل­هایی اطلاق می­ شود که محل خروج ماگما و مواد مذاب آتشفشانی است. این واژه اولین بار توسط شرمن و برگر در سال ۱۹۸۹ و برای تحلیل مکانی بزهکاری مورد استفاده قرار گرفت(۲۷،۱۹۸۹،Sherman & Buerger). کانون جرم­خیز یک مکان یا محدوده جغرافیایی است که میزان بزهکاری در آن بسیار بالا است. حدود این مکان می ­تواند بخشی از یک شهر، یک محله، چند خیابان مجاور هم و حتی ممکن است یک خانه یا یک مجتمع مسکونی باشد. برخی نیز در تعریف کانون­های جرم­خیز آن را معادل مکان­های کوچک با تعداد جرم زیاد حداقل در یک دوره زمانی یک ساله دانسته ­اند (۱۹۹۸،Taylor).

سایر تعاریف کانون­های جرم خیز بدین شرح می­باشند:

• • یک ناحیه جغرافیایی که در آن وقوع بزه از حد متوسط بالاتر است. یا ناحیه­ای که وقوع بزهکاری در آن نسبت به توزیع جرم در کل ناحیه متراکم­تر است (۲۰۰۳،Home office).

• نواحی کوچکی که در آن امکان ارتکاب جرم سهل بوده یا برخی اشکال متمرکز و مجتمع در توزیع بزهکاری یا تکرار جرم در مکان یا محدوده ­هایی که بزهکاری از نظر زمان و مکان در آن تجمع یابند (۱۹۹۹،Harries).

۲-۵-۲-اهمیت و علل شکل­ گیری کانون­های جرم­خیز

از آنجا که الگوهای فضایی توزیع بزهکاری تحت تأثیر نوع کاربری اراضی و ویژگی­های کالبدی یا جمعیتی ‌می‌باشد و این عوامل در شکل­ گیری کانون­های جرم­خیز تأثیر بسزایی دارند لذا از دلایل اهمیت شناسایی کانون­ها این است که به کمک آن ‌می‌توان نسبت به تغییر این شرایط و ویژگی­ها، احیاء و طراحی مجدد فضاها اقدام نمود و از طرفی برخی موانع و شرایط بازدارنده برای ارتکاب بزهکاری را ایجاد کرد و بدین وسیله ضمن افزایش سطح امنیت اجتماعی در استفاده از امکانات و منابع صرفه­جویی شده و جامعه نیز آسانتر راه سلامت را پیش خواهد گرفت.(کلانتری،۱۳۸۶،۸۷)

نظریه­پردازان مختلف عوامل متعددی را در شکل­ گیری کانون­های جرم­خیز مؤثر می­دانند که در این بخش به سه دسته کلی از این عوامل اشاره خواهد شد:

1. گرینبرگ و رو در سال ۱۹۸۴ سه عامل اصلی را در پیرایش کانون­های جرم خیز مؤثر دانسته ­اند.

الف) وجود اهداف مجرمانه: تمرکز اهداف مجرمانه در برخی مکان­ها بزهکاران را ترغیب به ارتکاب جرم در این محدوده­ها می­ کند. این اهداف می ­تواند مردم یا اشیایی باشد که معمولاً قربانی جرم می­گردند.

ب) وجود بزهکارانی که دارای انگیزه، توان و مهارت کافی برای انجام عمل مجرمانه هستند.

ج) نبود مراقبت و کنترل مناسب جهت مقابله با اقدامات مجرمانه از سوی مردم و مسئولین (۵۰،۱۹۸۴،Greenberg & Rohe).

1. ویزبرد و اک چهار مفهوم اساسی در شکل­ گیری کانون­های جرم خیز مؤثر دانسته ­اند.

الف) تسهیلات و امکانات مناسب بزهکاران، چون وجود مشروب فروشی، قمارخانه و برخی مجتمع­های آپارتمانی در یک محدوده جغرافیایی که باعث ترغیب و تشویق بزهکاران به انجام رفتار مجرمانه در این محدوده­ها می­ شود.

ب) ویژگی­های مکانی، وجود مشخصاتی چون دسترسی راحت، نبود گشت و نگهبان، عدم مدیریت اصولی و در کنار آن وجود برخی امکانات مجرمین را ترغیب به جنایت در برخی مکان­های خاص می­ نماید.

ج) اهداف مجرمانه، وجود اموال یا اشیایی که مطلوب بزهکاران است.

د) بزهکار، وجود تعداد بیشتر بزهکاران و داشتن توانایی و انگیزه کافی جهت انجام عمل مجرمانه از دیگر عوامل مؤثر شکل­ گیری کانون­های جرم­خیز ‌می‌باشد(۱۹۹۵،Eck &weisburd).

1. و در آخر اسکار نیومن عوامل اصلی افزایش جرم در محله­های مسکونی را چنین بر می­شمارد:

الف) بیگانگی، مردم همسایگانشان را نمی­شناسند.

ب) عدم وجود نظارت، مکان­های وقوع جرم، ارتکاب جرم را به راحتی بدون آنکه مجرم دیده شود ممکن می­ کند.

ج) دسترس بودن راه فرار، امکان­ ناپدید شدن مجرمان از صحنه جرم را به سرعت ممکن می­ کند.

۲-۵- ۳- طراحی ایمن