۲-۳-۸-مواد اعتیاد آور
از مواد اعتیاد آور بسیاری که امروزه در سرتاسر دنیا تولید، توزیع و مصرف میشوند می توان از:
مشروبات الکلی، مواد افیونی، باربیتورات ها، بنزودیازپین ها، آمفتامین ها، کوکایین، مشتقات گیاه شاهدانه(حشیش و ماری جوانا)، توهم زاها، مواد استنشاقی، آرام بخش ها و دخانیات نام برد( نورانی پور ، ۱۳۸۳ ).
۲-۳-۹- تقسیم بندی انواع مواد
ارائه و بحث اثرات خاص هر یک از داروها بر مصرف کننده شامل اثرات جسمانی و روانشناختی حاد که با توجه به نوع ماده و نوع اثر گذاری روی سیستم عصبی مرکزی تقسیم بندی شده است(APA، ۱۳۸۴). بر همین اساس در این بخش انواع مواد از منابع متعدد استخراج شده است که توضیحاتی راجع به برخی از مواد مهم داده شده است.
۲-۳-۹-۱- تحریک کننده های سیستم عصبی مرکزی[۷۳] CNS ) )
داروهای اصلی سوء مصرف که به عنوان تحریک کننده های سیستم عصبی مرکزی طبقه بندی میشوند عبارتند از: کوکایین، آمفتامینها، کافیین(بلوم[۷۴]، ۱۳۸۷).
الف – کوکایین[۷۵]
کوکایین، آلکالویید اصلی برگ کوکا است که از برگهای بوته ای به نام اریتروکسیلون[۷۶] به دست می‌آید، که مرکز اصلی رویش آن آمریکای جنوبی است. کوکایین به عنوان ماده مؤثر در سال‌های ۱۸۵۹تا ۱۸۶۰ م از برگ کوکا مجزا و استحصال شد. کوکایین پودر سفید نرم شفاف کریستالی با طعمی تلخ است که اغلب با پودر تالک، یا ملین ها یا شکر مخلوط می شود. معمولاً به صورت استنشاق، تزریقی، خوراکی یا دود کردن مصرف می شود. دود معمولی آن برای انفیه و استنشاق ۳۰ تا ۱۰۰ میلی گرمو ۱۰ تا ۲۵ میلی گرم آن برای تزریق استفاده می‌گردد. کوکایین بی حس کننده موضعی است و به ندرت برای برخی از اعمال جراحی استفاده می شود. اثرات کوتاه مدت آن مشابه آمفتامین است ولی با مدت زمان کوتاهتر، احساس افزایش انرژی، چابکی و سرخوشی زیاد می‌کند، از جمله اثرات آن پس از مصرف عبارت است از: افزایش ضربان قلب، نبض، تنفس، درجت حرارت بدن، فشار خون، گشادگی مردمک چشم، پریدگی رنگ، کاهش اشتها، تعریق شدید، تحریک و هیجان، بی قراری و لرزش به خصوص در دستها، توهمات شدید حسی، عدم هماهنگی حرکات، اغتشاش دماغی، گیجی، درد پا، فشار قفسه سینه، تهوع، تیرگی بینایی، تب ، اسپاسم عضله، تشنج و مرگ(اختر محققی، ۱۳۸۵).
ب – آمفتامین
در سال ۱۸۸۷ ساخته شد و تا سال ۱۹۳۰ دانشمندان چیزی از اثرات محرک آن نمی دانستند برای درمان اثرات الکل، افسردگی، استفراغ در حاملگی و چاقی در آن سالها تجویز میشد تا اینکه در سال ۱۹۳۰ گزارش هایی در مورد ایجاد وابستگی به آن منتشر و داروهایی از آمفتامین ساخته شد(اسلام دوست، ۱۳۸۹).
در حال حاضر آمفتامین های قابل وصول عمده در ایالات متحده عبارتند از: دکستروآمفتامین[۷۷]، مت آمفتامین و متیل فندیت[۷۸] این دارو ها با اسامی کوچه بازاری «کرک» و «کریستال» و «کریستال مت» و «Speed»(در ایالات متحده) شناخته میشوند(سادوک و سادوک ،۲۰۰۳ ؛ به نقل از پ . ن). آمفتامین ها در آزمایشگاه ساخته میشوند و از نظر پزشکی برای کنترل وزن، حمله خواب[۷۹]، افزایش عملکرد و اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه[۸۰](ADHD) به کار برده می شود(گلد، ۱۹۸۶؛ به نقل از پ . ن).آمفتامین ها به صورت خوراکی(به شکل قرص)، کشیدن از طریق بینی، یا تزریق درون وریدی مصرف می شود.
۲-۳-۹-۲- کند کننده های سیستم عصبی مرکزی
کند کننده های سیستم عصبی مرکزی که مورد بحث قرار خواهند گرفت عبارتند از: الکل، باربیتوراتها و بنزودیازپین ها.
الف – الکل
رایج ترین و گسترده ترین ماده سوء مصرف شده در ایالات متحده است(شوکیت[۸۱]، ۱۹۹۵) اگرچه می‌توان الکل را استنشاق کرد، با این حال، غالباً به صورت نوشابه مصرف می شود. ماده ترکیبی اصلی تمام نوشابههای الکلی اتیل الکل(همچنین موسم به اتانول) است. درصد الکل از فرآورده ای به فرآورده دیگر فرق می‌کند. برای مثال، آبجو تقریباً ۴ در صد، شراب ۱۲درصد و مشروبات تقطیر شده ۴۰ تا ۵۰ درصد الکل دارند(شوکیت، ۱۹۹۵). وقتی درجه غلطت الکل در خون ۰۳ /۰ تا ۰۵ /۰ درصد (۳۰ تا ۵۰ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون) می‌رسد، در شخص احساس شنگولی، آرامش و رهایی از قید و بند به وجود می آید. در غلظت۱۰ /۰ درصد الکل در خون، اختلال چشمگیری در کارکردهای حسی و حرکتی پیدا می شود. در غلظت ۲۰ درصد، شخص به کلی توان خود را از دست می‌دهد و با رسیدن غلظت الکل به سطحی بالاتر از ۴۰ درصد خطر مرگ در پیش است(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۲).
الکل تقریباً همه اعضای بدن را به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد و به عنوان یک بیهوش کننده عمومی عمل می‌کند و در کنش های ظریف تفکر، تعقل و قضاوت مداخله می‌کند( بک،۱۳۸۰).
از جمله اثرات الکل افزایش خواب و گشاد شدن عروق است و به عنوان منبع انرژی زا استفاده می شود. در دردهای بسیار شدید مانند دردهای سرطانی یا خفیف اسپاسم های شدید عضلانی مؤثر است. هم چنین به صورت بخار در ماسک های اکسیژن برای افرادی که دچار برخی ناراحتی های آسم، ریوی و اختلالات تنفسی هستند، استفاده می شود. همراه با مرفین در اعمال جراحی قلب باز و نیز در ضد عفونی و پانسمان جراحات مختلف پوست به کار می رود. اثر اصلی و عمده کوتاه مدت الکل بر سیستم اعصاب مرکزی است و به عنوان خواب آور یا بی حس کننده عمل می‌کند. علاوه بر آن، اثراتی در هوشیاری فرد و اعمال و وظایف دستگاه مغز و اعصاب دارد. به طور کلی اثر الکل بستگی به میزان نوشیدن، اندازه، وزن بدن وضعیت سلامت جسمی و روحی فرد مصرف کننده، تجربیات فرد از جمله درجه تحمل و وابستگی، خلق خوی و درجه خلوص نوشیدنی محتوی الکل دارد(اختر محققی، ۱۳۸۵).
مصرف نوشابه های الکلی در ابتدا موجب نوعی آرامش و رها شدن از قیودات و سرخوشی زیاد می‌گردد، ولی پس از مدتی اثرات واقعی آن از جمله ناهماهنگی در حرکات عضلات(آتاکسی)، اختلال در قضاوت، آسیب اعمال حرکتی و مهارتی، کندی واکنش و فعالیت دماغی و فکری تشدید حالت تهاجمی و پرخاشگری، تلو تلو خوردن، درهم و برهم حرف زدن، سوزش قلب، پرحرفی، دوتا دیدن اشیا و افراد، گیج، گرکرفتگی، کرختی و بی حسی اعضای بدن و افزایش ادرار می‌باشد(اختر محققی، ۱۳۸۵).
ب – باربیتوراتها
باربیتوراتها ترکیباتی مصنوعی هستند که به شکل قرص تهیه میشوند(بلوم، ۱۹۸۴). این طبقه از کند کننده های سیستم عصبی مرکزی را می توان حل و تزریق کرد. با این حال رایج ترین شیوه، مصرف خوراکی است. یک باربیتوران، مشتقی است از اسید باربیتوریک. باربیتوراتها در پزشکی برای بیقراری، تنش و خواب آوری کاربرد دارند. این داروها همچنین برای درمان صرع به کار می‌روند. به نظر می‌رسد اثراتشان را از طریق تغییر عمل انتقال دهنده عصبی گابا اعمال می‌کنند(بک، ۱۳۸۰).
