۲-۲-۴-۴- شخصیت فرد: نگرش­های فرد منعکس­کننده ی شخصیت او هستند. یکی از تاثیرات گروه در شکل­دهی نگرش­های فرد آن است که نگرش­های او نسبت به نگرش­های اعضای گروه هماهنگی به وجود آورد. اما علی‌رغم این کوشش­ها در میان افراد هر گروه باز هم از نظر نگرشی تفاوت­هایی وجود دارد. این تفاوت­ها ناشی از شخصیت فرد است. از سوی دیگر معمولا شخصیت­های خاص دارای نگرش­های خاصی هم هستند که با همان الگوی شخصیتی دارای هماهنگی است.

۲-۲-۴-۵- عوامل ژنتیکی: با وجودی که اکثر روانشناسان اجتماعی معتقدند که نگرش­ها از طریق تجربه کسب می­شوند، لیکن تعداد اندکی از تحقیقات وجود دارد که نشان می­ دهند عوامل ژنتیکی ممکن است در شکل گیری نگرش­ها نقش داشته باشند (همان منبع، ۱۳۸۷).

۲-۲-۶- رهنمودهایی برای تغییر نگرش:

برای تغییر نگرش باید به متغیر­هایی توجه کرد، از جمله به ویژگی­های منبع گفتمان عمدتاً اعتبار، تخصص و امین بودن آن و مهم­تر از همه خود گفتمان و ویژگی­های شرکت کنندگان که در برگیرنده­ی متغیرهایی مانند، هوش، ویژگی­های شخصیت و میزان انگیختگی ‌می‌باشد (شیرکوند، ۱۳۸۱).

نگرش نتیجه­ آموزش است که بخش عمده­ی آن در خانواده صورت می­پذیرد و یا دست کم در روابط میان افراد پدید می ­آید. شخص در جریان یادگیری، در معرض اطلاعات گوناگون قرار ‌می‌گیرد که بعضی مثبت و منفی هستند. برای بعضی رفتارها تقویت و برای بعضی دیگر تنبیه می­ شود و برخی از رفتارها از طریق تقلید می­آموزند. تفاوت بین شکل­ گیری نگرش­ها و تغییر آن جزیی است، ‌به این صورت که اطلاعات جدید باورهای افراد را نسبت به موضوع نگرش تغییر می‌دهند و این به نوبه­ خود، به تغییر ارزیابی مثبت و منفی منجر خواهد شد و در نتیجه، نگرش شخص تغییر می­ کند (کریمی، ۱۳۸۶).

هنگامی که انسان بین دو نگرش خود یا بین نگرش و رفتار خود ناهماهنگی دید، دچار ناهماهنگی شناختی می شود. ناهماهنگی به افزایش تلاش برای تقلیل ناهماهنگی منجر می­گردد. هنگامی که شخص چیزی می­گوید یا عملی انجام می­دهد که با نگرش­هایش نا­هماهنگ است، بلافاصله می­ کوشد تا ناهماهنگی حاصل از آن را با تغییر دادن نگرش تقلیل دهد.

اگر در حالت اول، برای گرفتار شدن در رفتار مخالف نگرش دلایل خوب، اندک باشد، ناهماهنگی زیادتر و فشار برای تغییر شدید­تر است. در شرایط ویژه، انسان­ها را ‌می‌توان به تغییر نگرش­هایشان از طریق سوال­های ارشادی ترغیب کرد.

این سوال­ها به شیوه­ای طراحی شده که پاسخ به آن­ها به ناهماهنگی با نگرش­های جاری منجر می­ شود. پس ناهماهنگی ناشی از این شرایط ممکن است تغییر نگرش­ها را تسهیل کند. همچنین، ناهماهنگی مبین آن است که هر چه انسان برای هدف­های مختلف شدیدتر تلاش کند، بشر برای آن ارزش قائل خواهد شد (ستوده، ۱۳۷۳).

فهرست رهنمودهای زیر هنگامی که اهداف نگرشی بازده­های آموزشی هستند، باید مورد توجه و ملاحظه قرار گیرند (گانیه و بریگز، ترجمه ی علی­آبادی،۱۳۷۴):

1. 1. برای یادگیرندگان اطلاعاتی ‌در مورد انتخاب­های دیگر فراهم کنید.

1. 1. یادگیرنده را با نقاط قوت و ضعف انتخاب رفتار مطلوب آشنا کنید.

1. 1. برای رفتار مطلوب سرمشق­های مربوطه را فراهم کنید (” آن طور که من می­گویم انجام بده” و ” آن طور که من انجام می­دهم، انجام بده”) مؤثر نیست.

1. مطمئن شوید که محیط، رفتار انتخابی مطلوب را تأیید می­ کند.

۲-۲-۷- شکل گیری نگرش­ها:

نگرش­ها ویژگی ذهنی افراد است که مشخصات دنیای اجتماعی یا فیزیکی را در خود دارد. نگرش­ها از راه تجربه کسب می­شوند، تاثیری خاص بر رفتار پس از خود دارد. نگرش­ها برای صاحب خود کنش­های مهمی دارد. فعلا در پردازش اطلاعات اجتماعی به او کمک کرده، به فرد امکان ابراز ارزش­های اساسی خود را می­دهد.

نگرش­ها را ‌می‌توان به طور غیر­مستقیم از اشخاص دیگر یا از طریق یادگیری اجتماعی فرا گرفت. این فرایند سه نوع یادگیری اساسی را شامل می­ شود که شامل:

1. 1. شرطی­ شدن کلاسیک: از نوع پاولفی^[۴۵] می ­تواند واکنش­های هیجانی آموخته­ای را نسبت به محرک­ها ایجاد کند. مطالعه­ واتس و رینر (۱۹۲۰، به نقل از گانیه، ۱۹۷۶، ترجمه­ی نجفی زند، ۱۳۷۳)، نشان داد که یک محرک غیرشرطی وقتی با محرک شرطی همراه شود، به سرعت یک پاسخ شرطی تازه را ایجاد می­ کند.

1. 1. شرطی شدن ابزاری یا وسیله­ای (تقویت): شرطی­سازی کنشگر، مشتمل بر دستکاری وابستگی­های تقویت، نیز به عنوان روشی برای یادگیری نگرش­ها به کار رفته است. بسیاری از حوادث زندگی روزمره بر اهمیت تاثیر موفقیت در یک فعالیت بر کسب نگرش مثبت منتهی می­ شود. بدین منوال ‌می‌توان انتظار داشت، ادراک عدم موفقیت، نگرش را نسبت به فعالیت خاصی در جهت منفی تغییر می­دهد.

1. مدل سازی (سرمشق­سازی انسانی): یکی از معتبرترین مجموعه­ رویدادهایی که معلوم شده است، تغییر در نگرش را به بار ‌می‌آورد، پدیده­ سرمشق­سازی انسانی است. در این اوضاع و احوال، یادگیری در نتیجه تقلید از رفتار مدل یا سرمشق، یا به طور دقیق­تر، در نتیجه­ تقلید از اعمال انتخابی حاصل می­ شود. وقتی شرایط یادگیری مناسب طرح­ریزی و حضور داشته باشند، یادگیرنده نگرشی را کسب می­ کند که آنچه را به توسط سرمشق انسانی بیان یا نشان داده شده است، منعکس می‌کند. فرایند سرمشق سازی انسانی توسط بندورا^[۴۶] و همکارانش به طور جامع مورد مطالعه قرار گرفته است (همان منبع،۱۳۷۳).

مطالعات فراوانی درباره سرمشق­سازی رفتاری و تغییر نگرش از راه سرمشق­گیری انسان بیانگر این است که انسان­ها نقش اساسی در ایجاد شرایطی برای یادگیری مؤثر نگرش­ها بازی ‌می‌کنند. احتمالا یادگیرندگان برداشت یا تصور ذهنی از سرمشق انسانی کسب ‌می‌کنند.

۲-۲-۸- نگرش­ها و آموزش و پرورش:

یادگیری و تغییر رفتار در حوزه­ هدف­های عاطفی به طور حتم در برنامه ­های آموزشی از اهمیت بسیاری برخوردار است. به طور مرسوم انتظار می­رود که دانش ­آموزان نسبت به هر موضوعی که تحلیل ‌می‌کنند و به طور وسیع نسبت به فعالیت کلی، نگرش مثبت کسب کنند.

برنامه ­های آموزشی بایستی در دانش ­آموزان نگرش­های مطلوب برای زندگی اجتماعی نظیر ملاحظه دیگران را داشتن، همکاری کردن، بردباری در برابر اختلافات فرهنگی و نژادی را به بار بیاورند. علاوه بر این بسیاری از برنامه ­های آموزشگاهی به آموزش نگرش­ها در جهت توجه داشتن به حفظ محیط زیست، پرهیز از داروهای مضر و رعایت مسئولیت­های شهروندی معطوف هستند (گانیه، ۱۹۸۵، ترجمه­ی نجفی زند،۱۳۷۳).

۲-۳ – انگیزش پیشرفت:

۲-۳-۱- تعریف انگیزش پیشرفت

سومین متغیری که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفته، انگیزش پیشرفت است. همان طور که در قسمت عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی اشاره خواهد شد، این متغیر یکی از عوامل تاثیر­گذار بر پیشرفت تحصیلی ‌می‌باشد. در این جا ابتدا به تعریف انگیزه­ پیشرفت پرداخته و سپس نظریه­ های انگیزهای پیشرفت ارائه خواهد شد.