ادبیات تحقیق

انواع مقیاس های عاملی در ارزیابی شخصیت

پرسشنامه پنج­عاملی ۴۴­ سوالی(BFI)

این مقیاس توسط جان و سریواستاوا^[۲۱۳](۱۹۹۹) به منظور سنجش پنج عاملی شخصیت تهیه شده است. این مقیاس دارای ۴۴ سوال است که در یک مقیاس ۵ درجه­ای از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق نمره­گزاری می­ شود. در نمونه آمریکایی و کانادایی، همسانی درونی زیر مقیاس پنج­گانه BFI در دامنه­ای از ۷۵/۰ تا ۹۰/۰ به دست آمد. پایایی بازآزمایی سه ماه این مقیاس نیز در دامنه­ای از ۸۰/۰ تا ۹۰/۰ به دست آمد. همچنین همبستگی همگرای BFI با سایر ابزار­های سنجش پنج عاملی مانند TDA 81/0 و NEO-FFI 73/0 گزارش شده است(جان و سریواستاوا،۱۹۹۹). در پژوهشی دنیسن^[۲۱۴] و همکاران(۲۰۰۸) اعتبار سازه این مقیاس در نمونه ­های هلندی مورد برسی قرار دادند و عامل­های مشابهی با پژوهش اصلی گزارش کردند که عامل­های مسئولیت­ پذیری و موافقت بیشترین بارعاملی و عامل روان­آزورده­گرایی کمترین بارعاملی داشتند. در ایران نیز نصرت­آبادی و همکاران(۱۳۸۵) همسانی درونی زیر مقیاس­های پنج­گانه را از ۶۱/۰ برای عامل موافقت تا ۸۰/۰ برای عامل روان­آزورده­گرایی متغیر گزارش ‌کرده‌است. برای وارسی روای صوری از ۶ کارشناس نظر­خواهی شده که همگی توان سنجش ابعاد پنج­عاملی را توسط این مقیاس تأیید کرده ­اند. همچنین برای برسی اعتبار سازه نیز از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده کردند که به استخراج پنج عامل انجامید و این پنج عامل مجموعاً ۴۰ درصد از واریانس کل را تبیین ‌می‌کنند. علاوه براین، تحلیل عاملی تأییدی نیز مدل پنج­ عاملی شخصیت را تأیید کرد.

خزانه بین ­المللی آیتم شخصیت (IPIP)

مقیاس IPIP ابزاری دیگری است برای سنجش پنج عامل بزرگ شخصیت که از سنت پژوهش واژگانی توسط گلدبرگ (۱۹۹۹) مشتق شده است. این مقیاس ۵۰ سوالی، برای هر پنج عامل ۱۰ سوال، در یک مقیاس لیکرتی پنج درجه­ای از کاملاً نادرست تا کاملاً درست درجه بندی می­ شود. آلفای کرونباخ این مقیاس برای عامل­های برون­گرایی، موافقت، مسئولیت­ پذیری، پایداری هیجانی و هوش بترتیب ۹۰/۰، ۷۸/۰، ۸۰/۰، ۸۵/۰ و ۸۰/۰ گزارش شده است (گلدبرگ، ۱۹۹۹؛ ۲۰۰۶). قو^[۲۱۵] و همکاران(۲۰۰۵) به منظور بررسی همبستگی همگرایی PIPI ، ابعاد این مقیاس را با مقیاس­های NEO-PI-R مقایسه کردند. بر این اساس بین مقیاس های PIPI و NEO-PI-R (برون­گرایی ۶۹/۰، موافقت ۴۹/۰، مسئولیت­ پذیری ۶۹/۰، پایداری هیجانی ۸۳/۰ و پذیرندگی ۵۹/۰) همبستگی قوی گزارش شده است. سوچا^[۲۱۶] و همکاران(۲۰۱۰) نیز آلفای کرونباخ عامل­های این مقیاس را بترتیب ۸۶/۰، ۷۵/۰، ۸۴/۰، ۸۶/۰ و ۷۷/۰ گزارش کردند. علاوه براین، برای بررسی اعتبار سازه نیز از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده کردند که به استخراج پنج عامل انجامید و تحلیل عاملی تأییدی نیز با شاخص­ های قابل قبولی مدل پنج­ عاملی شخصیت را تأیید کرد.

پرسشنامه ۱۰۰ توصیفگر صفات (TDA)

مقیاس دیگری که برای سنجش پنج عامل شخصیت توسط گلدبرگ^[۲۱۷] (۱۹۹۲) ساخته شده است پرسشنامه ۱۰۰ توصیفگر صفات(TDA) نام دارد. این پرسشنامه با ۱۰۰ توصیف­گر تک قطبی، برای هر یک از عامل­های ۲۰ توصیف­گر، در یک مقیاس لیکرتی ۹ درجه­ای از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق پنج عامل مورد نظر را ارزیابی می­ کند. در پژوهش اصلی محققان در سه مرحله بررسی که به منظور اصلاح هرچه بیشتر مقیاس انجام دادند همسانی درونی را بین ۸۲/۰ تا ۹۷/۰ گزارش دادند. همچنین همبستگی همگرایی مقیاس­های TDA و NEO-PI را برای برون­گرایی ۶۸/۰، موافقت ۵۴/۰، مسئولیت­پدیری ۵۱/۰، روان­آزرده­گرایی ۶۵/۰ و پذیرندگی ۴۸/۰ به دست آوردند. سامر^[۲۱۸] و گلدبرگ(۱۹۹۹) در ترکیه ساختار عاملی این مقیاس را به وسیله تحلیل عاملی اکتشافی در دو گروه نمونه همگن و ناهمگن بررسی کردند و با تأیید ساختار پنج عاملی، عامل­های مسئولیت­ پذیری و موافقت را قوی­ترین عامل گزارش نمودند.

فرم کوتاه پرسشنامه ۱۰۰ توصیفگر صفات

سوسیر^[۲۱۹](۱۹۹۴) در پژوهشی تعداد توصیف­گر­های مقیاس TDA را به ۴۰ توصیف­گر کاهش داد و فرم کوتاه این آزمون را به نام نشانگرهای کوتاه شده سوسیر^[۲۲۰] طراحی و بررسی کرد. این پژوهشگر همسانی درونی این فرم را برای مقیاس­های برون­گرایی، موافقت، مسئولیت­ پذیری، پایداری هیجانی و پذیرندگی بترتیب ۸۳/۰، ۸۱/۰، ۸۳/۰، ۷۸/۰ و ۷۸/۰ گزارش کرد. همچنین ساختار پنج عاملی مقیاس اخیر را از طریق تحلیل عاملی اکتشافی تأیید کرد. مرادیان و نزلک^[۲۲۱](۱۹۹۶) آلفای کرونباخ این فرم را مشابه پژوهش اصلی بترتیب عامل­ها ۸۶/۰، ۸۲/۰، ۸۴/۰، ۷۸/۰ و ۷۸/۰ گزارش کردند. علاوه براین، تحلیل عاملی تأییدی انجام شده نیز مدل پنج­ عاملی شخصیت را تأیید کرد. در پژوهش دیگری تامپسون^[۲۲۲](۲۰۰۸) ضرایب بازآزمایی این مقیاس را در فاصله­ زمانی سه ماه برای عامل برون­گرایی ۸۳/۰، موافقت ۷۹/۰، مسئولیت­پذیری۸۱/۰، پایداری­هیجانی ۷۳/۰ و پذیرندگی ۷۰/۰ گزارش کرد. همچنین نتایج اعتبار همگرایی این فرم، که از طریق همبستگی با عامل­ها فرم اصلی(TDA) انجام شد، با توجه به همبستگی بالا عامل­های برون­گرایی، موافقت، مسئولیت­ پذیری، پایداری هیجانی و پذیرندگی با عامل های مشابه خود در فرم اصلی که بترتیب ۶۹/۰، ۷۰/۰، ۶۹/۰، ۶۸/۰ و ۷۸/۰ به دست آمد، تأیید شد. علاوه ­براین، برای بررسی اعتبار سازه نیز از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده که به استخراج پنج عامل انجامید.

نسخه­ تجدید نظر شده پرسشنامه ی شخصیتی نئو(NEO-PI-R)