افروز (۱۳۷۱) می‌گوید: کسانی که واژه عربی امتحان را در مورد آزمایش‌های درسی به کار برده‌اند و آن را همه‌گیر ساخته‌اند به راستی چه نکته‌سنجی و تیز‌هوشی جالبی داشته‌اند، زیرا امتحان در زبان عربی یعنی طلب محنت‌کردن، یعنی درخواست درد و رنج کردن، اما به راستی آیا باید چنین باشد ؟ یعنی باید یادگیری و پس دادن این یادگیری تا این اندازه درد‌آور و سختی‌آفرین باشد؟ مسلم است که نباید چنین باشد.
در روش های سنتی آموزش و پرورش امتحان به عملی گفته می‌شد که در پایان هر یک از سه ماهه یا نیمسال تحصیلی برای اندازه‌گیری میزان آموخته‌های دانش‌آموزان و تعیین قبول‌شدگان و مردودان به منظور ارتقای آنان از کلاسی به کلاس دیگر یا از واحدی به واحد دیگر انجام می‌گرفت. در روش های نوین آموزشی، مفهوم امتحان دارای نقش و اهمیتی به مراتب بالاتر از مفاهیم فوق است و برای هدف‌های مهمتر و گسترده‌تری به کار می‌رود. در اصطلاح جدید مفهوم امتحان با ارزشیابی یکی است، زیرا هر دو به اندازه‌گیری آموخته‌های دانش‌آموزان مربوط‌اند. اگر یادگیری را تغییر در رفتار، بر اثر تجربه های آموزشی بدانیم امتحان عبارت است از اندازه‌گیری میزان تغییرات ایجاد شده در رفتار دانش‌آموزان بر اساس هدف‌های تعیین شده در فعالیت‌های آموزشی
امتحان به مفهوم علمی، نوع ارزشیابی است که بر اساس اصول معینی انجام می‌گیرد و در تعریف آن می‌توان گفت عبارت است از: تعیین میزان تغییرات حاصل در جنبه‌های خاصی از رفتار شاگرد در فواصل زمانی معین و در جهت نیل به هدف‌های آموزش و پرورش.
با توجه به این تعریف از امتحان ملاحضه می‌شود که
۱ـ امتحان به گونه‌ای منظم با طرحی از پیش تعیین شده انجام می‌گیرد. اطلاعاتی که در این مورد جمع آوری می‌شود از راه اجرای آزمونها، مشاهده رفتار دانش‌آموزان، بررسی نمونه هایی از کارهای آنان و سایر روش‌ها به دست می‌آید و نتایج حاصل به صورت‌های کمی و یا کیفی و یا هر دو توصیف می‌شود.
۲ـ امتحان مستلزم قضاوت آگاهانه درباره اطلاعات به دست آمده بر اساس ملاک‌های معین است. در اینجا آنچه که به عنوان ملاک داوری به کار می‌رود، همانا هدف‌های هر درس است که باید به صورت رفتارهای قابل مشاهده و قابل اندازه‌گیری تعریف شوند.
بر حسب اینکه امتحان برای چه هدفی در نظر گرفته شود، به چهار نوع تقسیم می‌شود
امتحان ورودی: پیش از شروع تدریس و به منظور آگاهی از سطح آمادگیها و یادگیریهای قبلی دانش‌آموزان انجام می‌گیرد.
امتحان مرحله‌ای: به طور مستمر و همگام با تدریس و در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده، انجام می‌گیرد.
امتحان پایانی: در آخر هر ثلث یا نیمسال تحصیلی و در پایان هر مقطع تحصیلی انجام می‌گیرد و هدف عمده آن به دست آوردن ملاکی برای تعیین در ارتقای دانش‌آموزان می‌باشد.
امتحان تحقیقی: معمولاً برای ارزیابی ثمر‌بخشی روش های تدریس، سنجش سطح کارایی معلمان، بررسی انطباق برنامه و مواد آموزشی با استعدادهای دانش‌آموزان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین امتحان بر حسب اینکه برای سنجش چه نوع مهارتی و یا کدام موضوع درسی به کار می‌رود به سه نوع تقسیم می‌شود:
الف. امتحان شفاهی: برای ارزیابی درس روخوانی فقط می‌توان از این امتحان استفاده کرد، ولی بسیاری از دروسی را که به صورت کتبی می‌توان ارزشیابی کرد، از راه امتحان شفاهی نیز قابل ارزشیابی است.
ب. امتحان کتبی: در مورد همه درسها به جز روخوانی و دروس عملی به کار می‌رود.
ج. امتحان عملی: برای سنجش مهارت دانش‌آموزان در کارهای عملی مانند نقاشی ورزش و.. .
به کار می‌رود
۲-۱۸ اهداف امتحان
۱ـ کمک به یادگیری دانش‌آموز: امتحان در دروسی که با رعایت اصول علمی ارزشیابی انجام گیرد، اطلاعات مفیدی درباره میزان پیشرفت دانش‌آموزان در جهت هدف‌های درسی و نیز شواهدی درباره نارساییهای یادگیری بعضی از دانش‌آموزان به دست می‌دهد.
۲ـ برانگیختن رغبت دانش‌آموزان به یادگیری: امتحان اگر بر اساس اصول صحیح انجام گیرد، یکی از بهترین روش‌ها برای ایجاد و افزایش علاقه دانش‌آموزان به مطالعه و یادگیری است.
۳ـ تصمیم‌گیری برای شروع مراحل بعدی تدریس: چون یادگیری جریانی متوالی و به هم پیوسته است و موفقیت در هر مرحله مستلزم فراگیری و کسب مهارت در مراحل پیشین است، امتحان کمک می‌کند تا سطح آمادگی و پیشرفت دانش‌آموزان مشخص شود.
۴ـ اصلاح روش تدریس
۵ـ ملاک ارتقای دانش‌آموزان و طبقه‌بندی آن ها.
۶ـ کمک به دانش‌آموزان برای آشنایی با هدف‌های درس.
۷ـ تصحیح نتایج و فعالیت‌های دانش‌آموزان و ارائه بازخورد به آن ها
۸ـ کمک به یادگیری دانش‌آموزان
۹ـ شناخت هر چه بیشتر توانمندیها و استعدادهای مختلف دانش‌آموزان.
۱۰ـ تأکید بر موضوعات و نکات عمده دروس.
۲-۱۹ تحقیقات انجام شده در داخل کشور
شبیری (۱۳۸۲) در تهیه نرم افزار کمک آموزشی فیزیک سوم دبیرستان و بررسی تأثیر آن بر جنبه‌های شناختی و عاطفی دانش آموزان، نشان داد که آموزش به کمک کامپیوتر بر یادگیری تأثیر دارد.
سروش (۱۳۷۴) در تحقیقی با عنان تأثیر وسایل آموزشی بر یادگیری دانش آموزان مدارس راهنمایی شهرستان خمین صورت گرفته است، نشان می‌دهد که، استفاده از وسایل و رسانه های آموزشی می‌تواند در به کارگیری حواس مختلف دانش آموزان، افزایش کیفیت یادگیری، حذف روابط سنتی معلم و جلوگیری از تکراری و یکنواختی بودن آموزش مطالب درسی را به دنبال داشته باشد.
گلزاری (۱۳۸۳) در پژوهشی با عنوان تأثیر به کارگیری طراحی آموزشی دست سازه‌ها و نرم افزار محقق ساخته درس ریاضی دوره راهنمایی بر یادگیری دانش آموزان دختر شهر تهران و مقایسه این دو روش با روش تدریس سنتی صورت گرفته است نشان می‌دهد که استفاده از کامپیوترها در آموزش ریاضی بر بهبود یادگیری فراگیران مؤثر است.
۲-۲۰ تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
هارولد ونگ لینسکی[۶] (۱۹۹۸)، در مطالعۀ تأثیر استفاده از تکنولوژی بر تدریس ریاضی و علوم مشخص کرد که تکنولوژی می‌تواند اثرات و فواید مثبتی بر آموزش ریاضی و علوم داشته باشد. با این وجود او اشاره کرد که، فواید ذکر شده بستگی به چگونگی استفاده از تکنولوژی دارند. تاکنون، اکثر تحقیقات روی تأثیر تکنولوژی به صورت مطالعات موردی [۷] کوچک بوده اند. وینگ لینسکی با آنالیز اطلاعات پایه ای از نمرات آزمون دانش آموزان، استفاده از کامپیوتر در کلاس و سایر اطلاعات از جمله جو مدرسه، زمینه را برای این مطالعات به وجود آورد. موضوع مطالعه او، رابطه بین تکنولوژی آموزشی و عملکرد دانش آموزان در علوم و ریاضیات است. او پس از یکسان کردن اندازه کلاس، معلومات معلم و اقتصاد جامعه دریافت که تکنولوژی در مدارس متوسطه بیشتر از مدارس ابتدایی تأثیرگذار می‌باشد. او دریافت که بچه های کلاس هشتم که از کامپیوتر برای شبیه سازی و اجرا استفاده کردند نمرات آزمونشان بهتر از زمانی بود که از کامپیوتر برای مشق و تمرین استفاده کردند. او دریافت که بچه های کلاس چهارم که از کامپیوتر به صورت ابتدایی برای بازی های ریاضی استفاده کردند نمرات بالاتری نسبت به دانش آموزانی داشتند که این بازی را انجام ندادند، به علاوه آنهایی که معلمشان در استفاده از کامپیوتر حرفه ای بود نمراتشان یک سوم بیشتر از آنهایی بود که معلمشان چنین مهارتی نداشت.
