• • ریسک مالی^[۵۲]– مقصود از ریسک مالی ، ریسک ناشی از استفاده از بدهی است . هر قدر شرکت وام بیشتری بگیرد ( اوراق قرضه بیشتری منتشر نماید) ، با کاهش حاشیه سود خالص شرکت ، ریسک سهام عادی آن بیشتر می‌گردد .

• • ریسک نقد شوندگی^[۵۳]– سرمایه گذاران ، نقدشوندگی را از این دیدگاه مورد توجه قرار می‌دهند که بتوانند یک دارایی را سریعا بخرند یا بفروشند ، بدون آن که قیمت آن دستخوش تغییرات شدید گردد . هر قدر خرید و فروش یک دارایی سریعتر انجام شود ، ریسک نقدشوندگی کمتر می‌گردد.

• ریسک نرخ ارز^[۵۴]– این ریسک ، در اثر خرید اوراق بهاداری که با نرخ ارز متفاوتی منتشر شده اند، به وجود می‌آید و احتمال آن زمانی بیشتر می‌گردد که سرمایه گذار ، دارایی هایی را در کشورهای مختلف خریداری نماید .

  

  • 1. انواع ریسک بر مبنای رویکرد مدرن(نظریه نوین پرتفوی) ^[۵۵]

تجزیه و تحلیل گران مدرن منابع ریسک را که باعث تغییر و پراکندگی در بازده می‌گردد به دو دسته تقسیم می نمایند .

• • ریسک غیر سیستماتیک^[۵۶]– به آن قسمت از تغییرپذیری در بازده کلی محصولات مالی که به تغییرپذیری بازار بستگی ندارد ، ریسک غیرسیستماتیک می‌گویند . این نوع ریسک را می توان با ایجاد پرتفوی کاهش داد( ابزری و دیگران،۱۳۸۰ص۱۳۲) . ریسک غیر سیستماتیک ، یک سهم خاص یا سهم گروه کوچکی از شرکت ها و یا حداکثر تعداد معدودی از دارایی ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد . از آن جا که این نوع ریسک ها منحصر به یک شرکت خاص می‌باشند ، گاهی ریسک های خاص یا منحصر به فرد نامیده می‌شوند . در واقع ریسک غیرسیستماتیک در اثر اصل تنوع بخشی^[۵۷] قابل حذف می‌گردد . پس ریسک غیرسیستماتیک پرتفویی که از تعداد زیادی سهم تشکیل می شود تقریبا صفر است . ‌به این دلیل به ریسک های غیر سیستماتیک ، ریسک حذف شدنی^[۵۸] نیز می‌گویند (Ross,2002,pp 71-76) .

• ریسک سیستماتیک^[۵۹]– به آن قسمت از تغییرپذیری در بازده کلی محصولات مالی که مستقیماً به تغییرپذیری بازار و اقتصاد وابسته است ریسک سیستماتیک می‌گویند (ابزری و دیگران ،۱۳۸۰، ص۱۳۲) . ریسک سیستماتیک تقریبا بر تمامی دارایی های موجود در اقتصاد و سهام تعداد زیادی از شرکت ها اثر می‌گذارد . با توجه ‌به این که ریسک سیستماتیک بر کل بازار اثرگذار است ، گاهی ریسک بازار^[۶۰] هم نامیده می شود . عدم اطمینان به شرایط کلی اقتصادی ، مانند نرخ بهره یا تورم یا تولید ناخالص داخلی نمونه هایی از ریسک سیستماتیک می‌باشد . از آن جا که ، ریسک سیستماتیک ، تقریبا تمامی دارایی ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد ، صرفه نظر از این که تعداد دارایی های موجود در یک پرتفوی چقدر است ، ریسک حذف نشدنی^[۶۱] نامیده می شود . اصل ریسک سیستماتیک دارای کاربرد مهم و قابل ملاحظه ای است . بازده مورد انتظار یک دارایی صرفاً به ریسک سیستماتیک آن بستگی دارد و در تعیین آن فقط ریسک سیستماتیک مورد توجه قرار می‌گیرد Ross,2002,pp 71-80)) . در سرمایه گذاری ها ، نیروهایی که کنترل نشدنی و خارجی هستند و اثرات آن ها گسترده است ، منابع ریسک سیستماتیک نامیده می‌شوند . به عبارتی ، ریسک سیستماتیک توسط وقایع اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی که بازده اوراق را تحت تاثیر قرار می‌دهند ، ایجاد می‌گردد ( Harrington,1987,p16) . ریسک سیستماتیک از دو جزء تشکیل می‌گردد که عبارتند از(Neveu,1986,p 305) :

الف) ریسک تجاری– ریسک تجاری متعلق به دارایی های شرکت ها است و در رابطه با سرمایه گذاری ها و تصمیم گیری های ذی ربط به وجود می‌آید . در واقع ریسک تجاری را در ناتوانی یک شرکت در پایداری صحنه رقابت ، حفظ نرخ رشد و ثبات در میزان سوددهی در کوتاه مدت یا بلند مدت می توان تعریف نمود .

ب) ریسک مالی- ریسک مالی پیرو تصمیمات مربوط به تأمین مالی ، پدید می‌آید؛ به عبارتی ریسک مالی در سایه استفاده از بدهی در تأمین مالی دارایی های یک شرکت ایجاد می‌گردد . اگر شرکتی در ترازنامه خود فقط دارای بدهی های جاری و حقوق صاحبان سهام باشد ، فاقد ریسک مالی خواهد بود .

شرکتی که در ساختار سرمایه خود دارای هیچ گونه بدهی نباشد ، در اصلاح شرکت بدون بدهی نامیده می شود؛ زیرا هیچ گونه ریسک سیستماتیک مالی ندارد و بدیهی است که ریسک سیستماتیک تجاری آن صفر نبوده اما مقدار آن ثابت می ماند . شرکتی که در ساختار سرمایه خود دارای وام باشد ، در اصطلاح شرکت با بدهی نامیده می شود و ریسک سیستماتیک مالی آن از صفر بیشتر خواهد بود (Neveu,1986,p 365) .

‌بنابرین‏ ریسک کل تلفیقی از این دو می‌باشد :

لازم است توضیحاتی ‌در مورد ضریب بتا و اصل تنوع بخشی نیز ارائه گردد . هدف از ضریب بتا ، محاسبه ریسک سیستماتیک سهام و سایر اوراق بهادار است . ضریب بتای یک سهم عادی چیزی جز شاخص ریسک سیستماتیک تلقی نمی گردد؛ زیرا می توان با بهره گرفتن از آن ، تغییرات نرخ بازده یک سهم را با نرخ بازده کل بازار سهام مقایسه نمود . در واقع ضریب بتای یک سهم عبارت است از مجموع ریسک های سیستماتیک تجاری و مالی آن سهم . محاسبه ضریب بتای یک سهم هر چند طاقت فرسا است اما کار چندان مشکلی نمی باشد . روش آماری محاسبه بتا به صورت زیر است(Neveu,1986,p 313) :

گام اول- اندازه گیری نرخ بازده سهام مورد بررسی و نرخ بازده پرتفوی بازار در یک دوره زمانی(نرخ بازده پرتفوی بازار از روی شاخص قیمت بورس سهام قابل محاسبه است)

گام دوم- محاسبه کوواریانس نرخ بازده سهام و نرخ بازده پرتفوی بازار

گام سوم- تقسیم نمودن کوواریانس حاصله بر واریانس نرخ بازده پرتفوی بازار

Cov_(i,m)= کوواریانس بازده سهام و بازده پرتفوی بازار

Var_(m) = واریانس بازده پرتفوی بازار

اساس محاسبه ضریب بتا ، همبستگی و رگرسیون است که معمولاً از طریقOLS^[62] برای برآورد بتا استفاده شود(Tahani,2011,p75) .

تنوع بخشی^[۶۳] باعث نزدیک شدن یا رسیدن به سطح کلی ریسک بازار می‌گردد و می‌تواند به طور قابل توجهی ریسک غیر سیستماتیک را کاهش دهد(sharpe,1995,p300) . اصل تنوع بخشی نتیجه مهمی دارد: از نظر شخصی که پرتفوی خود را تنوع بخشیده است ، فقط ریسک سیستماتیک اهمیت دارد یعنی در تصمیم گیری برای خرید یک دارایی خاص ، سرمایه گذاری که پرتفوی خود را به خوبی تنوع بخشیده است ، تنها نگران ریسک سیستماتیک آن دارایی است . بر اساس نمودار وقتی که تعداد اوراق بهادار در پرتفوی افزایش می‌یابد ، انحراف معیار کاهش می‌یابد اما به صفر نمی رسد . ریسکی که حتی بعد از تنوع بخشی شدید باقی می ماند همان ریسک سیستماتیک یا بازار است و با تنوع بخشی نمی توان سطح حداقل ریسک را حذف نمود (Ross,2002,p75) .

σ

ریسک حذف شدنی

از طریق تنوع بخشی

ریسک حذف نشدنی

تعداد سهام پرتفوی(n)

نمودار۲-۲-۱) تنوع بخشی پرتفوی(Ross,2002,p 75)

• • 1. تقسیم بندی کلی ریسک