۲-۱-۱-۱-۳- نظریه‏ برابری

در نظریه برابری^[۲۴]، بر موضوع عدالت و انصاف در رابطه تأکید می شود. این نظریه استدلال می ‏کند که زوج‏ها تنها هنگامی از رابطه‏ زناشویی خود رضایت دارند و احساس صمیمت می‏ کنند که بازده و سودی را که از رابطه به دست آورده‏اند، قابل مقایسه با بازده‏هایی بدانند که شریک زندگی‏شان به دست آورده است. به عبارت دیگر، این نظریه بر اهمیت درک زوج‏ها از میزان دریافت تقویت‏های شریک زندگی، نسبت به دریافت تقویت‏های خود تأکید دارد. بر اساس نظریه برابری، زوج‏هایی که بازده بیشتری در رابطه به دست می ‏آورند، به دلیل احساس گناه و زوج‏هایی که احساس می‌کنند کمتر از دیگری سود برده ‏اند، به دلیل احساس خشم، نمی‏توانند با شریک زندگی‏شان صمیمی شوند و تنها در صورت روابط برابر است که صمیمیت شکل می‏ گیرد (هاتفیلد و تراپمان^[۲۵]، ۱۹۸۱؛ به نقل از خمسه و حسینیان، ۱۳۸۷).

۲-۱-۱-۱-۴- نظریه‏ تعادل شناختی

در نظریه تعادل شناختی^[۲۶]، فرض بر این است که زوج‏ها در زندگی‏شان به ثبات یا تعادل نیاز دارند و این تعادل بر اساس نگرش‏های مثبت و یا منفی آن‏ها نسبت به امور و پدیده ها تعریف می‏ شود (فهر، ۱۹۹۶). در این نظریه، هنگامی که زوج‏ها با هم هماهنگی و شباهت داشته باشند، نسبت به هم احساس صمیمیت می‏ کنند و هنگامی که یک‏دیگر را دوست دارند ولی نگرش‏هایی مشابه به محیط و پدیده ها ندارند، عدم تعادل ایجاد می‏ شود؛ در این حالت، یکی از آن‏ها و یا هر دو تلاش می‏ کنند تا احساسات خود را نسبت به دیگری و یا نسبت به امور و پدیده ها تغییر دهند، پس نیاز به تعادل، انگیزه‏ی اصلی زوج‏ها در رسیدن به یک رابطه‏ صمیمانه است.

۲-۱-۱-۱-۵- نظریه های رشد و تحول

نظریه های رشد و تحول^[۲۷] نیز، مانند نظریه تبادل اجتماعی، به تغییر رابطه در طی زمان توجه دارند (آلتمن و تیلر^[۲۸]، ۱۹۷۳). در این نظریه بر خود افشاگری بیش‏تر زوج‏ها به دنبال پیشرفت رابطه تأکید می‏ شود و مشخصه روابط پایدار، خودافشاگری عمیق‏تر، و صمیمی‏تر شدن زوج‏ها با یکدیگر است. در این نظریه، اعتقاد بر این است که زوج‏ها در آغاز ارتباط با یکدیگر بیگانه‏اند، ولی با پیشرفت ارتباط، صمیمی‏تر می ‏شوند و احساسات و افکار درونی خود را برای یکدیگر بازگو می‌کنند (فهر، ۱۹۹۶). نظریه رشد و تحول، هم‏چنین با نظریه‏ی ثبات شناختی وجوه اشتراک دارد؛ زیرا فرض بر آن است که با رشد و تحول ارتباط، یک تعادل ثابت در رابطه‏ زوج‏ها پدید می ‏آید.

در پاسخ ‌به این سوال که چرا وقتی که بازده رابطه کم است باز هم زوج ها به رابطه ادامه می ‏دهند، نظریه های تبادل اجتماعی و نظریه‏ی وابستگی متقابل چنین می‏گویند که گونه های ارتباطی دیگری در برابر رابطه کنونی زوج ها وجود ندارد. ولی نظریه‏ی برابری، هر چند مانند نظریه های تبادل اجتماعی فرض بر آن دارد که زوج‏ها سعی می‌کنند بازده رابطه‏ خود را به حداکثر برسانند، ‌در مورد این که بر پایه‏ این نظریه، زوج ها ارتباط خود را با بازده شریک زندگیشان، و نه ارتباط های دیگر، مقایسه می‏ کنند، با دیگر نظریه ها تفاوت دارد.

۲-۱-۱-۲- صمیمیت در روابط زوج‏ها

وارینگ (۱۹۸۰؛ به نقل از نظری، ۱۳۸۶) صمیمیت در روابط زوج ها را ترکیبی ازهشت عنصر زیر می‏داند:

1. 1. عاطفه^[۲۹]: زوج‏ها به چه میزان احساسات و عواطف خود را به صورتی راحت برای یکدیگر بیان می‏ کنند.

1. 1. بیانگری^[۳۰]: زوج ها تا چه حد افکار، عقاید و نگرش‏های خود را به یکدیگر ابراز می‏ کنند.

1. 1. سازگاری^[۳۱]: میزان همکاری صمیمانه زوج‏ها با هم. این که تا چه حد زوجین می ‏توانند با آسودگی خاطر با هم همکاری کنند.

1. 1. همبستگی^[۳۲]: میزان تعهدی که زوجین نسبت به هم احساس می‏ کنند.

1. 1. رابطه جنسی^[۳۳]: میزان رضایت از رابطه جنسی با همسر.

1. 1. حل تعارض^[۳۴]: تا چه حد زوجین می ‏توانند اختلاف نظرهای خود را با هم حل کنند.

1. 1. خودمختاری^[۳۵]: تا چه میزان زن و شوهر برای ارتباط با اعضای خانواده و دوستان، احساس استقلال می‏ کنند.

1. هویت^[۳۶]: میزان اعتماد به نفس و عزت نفس زن و شوهر و برداشتی که آن‏ها از خود به عنوان یک خانواده کوچک دارند.

۲-۱-۱-۲-۱- انواع صمیمیت

باگاروزی (۲۰۰۱) در مدت سی سال تجربه بالینی با همسران، ۹ مؤلفه‌ جداگانه صمیمیت که با یکدیگر ارتباط دارند را مورد شناسایی قرار داده است. این مؤلفه‌ ها عبارتند از:

۱- صمیمیت عاطفی^[۳۷]

نیاز به برقراری ارتباط و سهیم شدن در تمامی احساسات همسر، اعم از احساسات مثبت (شادی، سرخوشی، وجد و هیجان زدگی) و احساسات منفی (غمگینی، ناکامی، ترس، احساس گناه، تنهایی، کسالت، خستگی و افسردگی) را شامل می‏ شود. برای ایجاد صمیمیت عاطفی باید موانع اندکی وجود داشته باشد تا احساسات به راحتی بتوانند در زمینه یک رابطه بیان شوند. مثلا اگر فقط به احساسات مثبت اجازه بیان داده شود یک محیط عاطفی دروغین مثبت به وجود می ‏آید و یا اگر فقط احساسات منفی بیان شوند جو موجود باعث تیرگی و نابودی رابطه خواهد شد.گاهی همسران نمی‏توانند عواطف خود را به راحتی بیان کنند، در چنین حالتی ممکن است طیف وسیعی از عواطف به صورت کامل بیان نشوند.

۲- صمیمیت روانشناختی^[۳۸]

نیاز به در میان نهادن، ارتباط برقرار کردن، مشارکت و تماس با یک فرد دیگر از طریق افشای عمیق مطالب مهم و مسائل معنادار فردی ‌در مورد خود واقعی یا درونی می‏ باشد. نیاز فرد به بیان و در میان نهادن امیدها، رویاها، خیال‏پردازی‏ها و طرح های آینده و نیز در میان گذاشتن ترس‏ها، نگرانی‏ها، شک و تردیدها، ناامنی‏ها، مشکلات و تعارضات درونی با همسر، هسته اصلی صمیمیت روانشناختی را تشکیل می‌دهد. برای ایجاد صمیمیت روانشناختی واقعی باید در رابطه امنیت وجود داشته باشد که این حالت حاصل اعتماد بین دو طرف است. زن یا شوهر برای این‏که بتوانند موضوعات مهم درونی خود را با یکدیگر در میان بگذارند باید بدون ترس از ارزیابی شدن، مورد قضاوت قرار گرفتن، شرمنده شدن، مسخره شدن، تحقیر شدن، مورد اهانت قرار گرفتن و یا تنبیه شدن به خاطر خودافشایی های خود، احساس امنیت کنند.

۳- صمیمیت عقلانی^[۳۹]