۲٫مقایسه کیفیت زندگی بیماران دچارضایعه نخاعی و مراقبان آن ها.

۳٫ تعیین رابطه کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن‌ ها با خودکارآمدی

۴٫ تعیین رابطه کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن ها با صفات شخصیت

۵٫ تعیین رابطه کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن‌ ها با راهبردهای مقابله ای

۶٫ تعیین سهم خودکارآمدی، صفات شخصیت و راهبردهای مقابله ای در پیش‌بینی کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی.

۵-۱فرضیه های پژوهش

۱٫ بین کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی ومراقبان آن ها تفاوت وجود دارد.

۲٫ بین کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی ومراقبان آنهابا خودکارآمدی رابطه وجود دارد.

۳٫ بین کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن‌ ها با صفات شخصیت رابطه وجود دارد.

۴٫ بین کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن‌ ها با راهبردهای مقابله ای رابطه وجود دارد.

۵٫ کیفیت زندگی بیماران دچار ضایعه نخاعی و مراقبان آن‌ ها را می توان ‌بر اساس خودکارآمدی، صفات شخصیت و راهبردهای مقابله ای پیش‌بینی کرد.

۶-۱تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

۱-۶-۱کیفیت زندگی:

گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را اینگونه تعریف می‌کند : ادراک افراد از موقعیتشان در زندگی، در متن فرهنگ و نظام های ارزشی که در آن زندگی می‌کنند و در ارتباط بااهداف ، انتظارات ، ارتباطات و نیازهایشان است.(کینگ^[۱]،۲۰۰۳)

منظور از کیفیت زندگی در این پژوهش نمره ای است که هر آزمودنی از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL-BREF) می‌گیرد.

۲-۶-۱ صفات شخصیت

به اعتقاد مک کرا و جان ^[۲]( ۱۹۹۲ )، اگرچه مدل پنج عاملی نظریه ای درباب شخصیت نیست اما به طور تلویحی بر نظریه صفات مبتنی ست . بنا بر نظریه صفات، افراد را می توان در قالب الگوهای نسبتاً پایدار تفکر، احساس، و اعمال توصیف نمود و آن ها را در قالب برخی صفات که نوعی ثبات بین موقعیتی دارند، اندازه گیری نمود. منظور از صفات شخصیت در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی ‌در پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی نئو ( NEOPI-FF) فرم کوتاه کسب می‌کند.

۳-۶-۱ خودکارآمدی

خودکارآمدی یعنی قضاوت‌های افراد ‌در مورد توانایی‌های خود ( بندورا^[۳] ‌، ۱۹۹۷) که این باورهای افراد نسبت به توانایی هایشان روی تلاش و پشتکار آن‌ ها اثر می‌گذارد. به عبارتی خودکارآمدی عبارت است از باور فرد، در این خصوص که توانایی انجام تکالیف را دارد یا خیر (میلن، شیرن و اوربل ^[۴]، ۲۰۰۰). خودکارآمدی با توجه به احساس تفکر و عمل انسان‌ها متفاوت است (بندورا، ۱۹۹۷ ).

منظور از خودکارآمدی در این پژوهش نمره ای است که هر آزمودنی از پرسشنامه خودکارآمدی شرر (GSEs)کسب می کند.

۴-۶-۱ راهبردهای مقابله ای

راهبرد های مقابله ای، مجموعهای ازتلاش‌های شناختی و رفتاری فرد است که در جهت تعبیر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنش‌زا به کار میرود و منجر به کاهش رنج ناشی از آن میشود. دامنه وسیعی از افکار و اعمالی را که افراد هنگام مواجهه با شرایط فشارزایی درونی یا بیرونی به کار می‌برند را مورد ارزیابی قرار میدهد. دو شیوه مقابله عمومی، مقابله مشکل مدار و مقابله هیجان مدار را برای مقابله با استرس مشخص نموده اند. مقابله مشکل مدار ، مهارتی است که بر پرداختن به خود مسئله یا موقعیت تمرکز می‌کند و مقابله هیجان مدار معطوف به مهار ناراحتی هیجانی بوده و به عواطفی که با آن موقعیت مرتبط است می‌پردازد نه کنترل خود موقعیت (لازاروس و فولکمن،۱۹۸۴).

منظور از راهبردهای مقابله ای در این پزوهش نمره ای است که هر آز مودنی از پرسشامه راهبردهای مقابله ای لازاروس( WOCQ) کسب می کند.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۱-۲مقدمه

این فصل شامل مبانی نظری پژوهش می‌باشد ابتدا مفهوم ‌و تاریخچه کیفیت زندگی بیان می‌گردد.سپس درمورد ضایعه نخاعی توضیحاتی داده می شود و در ادامه مبانی نظری خودکارآمدی،صفات شخصیت و راهبردهای مقابله ای بیان خواهد شد و در نهایت پیشینه پژوهش آورده شده است.

۲-۲ کیفیت زندگی

اصطلاح کیفیت زندگی در اواخر سال ۱۹۵۰ در مباحث اقتصادی اجتماعی مطرح شد و سپس این مفهوم وارد حیطه روانشناسی شد و روانشناسان سعی نمودند شاخص های آسایش و رفاه را گسترش داده و به نیاز های سطوح بالاتر نیز توجه نمایند. تقریبا از سال های ۸۰- ۱۹۷۸، ۲۰۰ مقاله با عنوان کیفیت زندگی منتشر شده که در طول سال‌های ۸۹ – ۱۹۸۸ به ۴۰۰ مقاله رسیده است (کریمی، ۱۳۹۱) .تحقیق در خصوص کیفیت زندگی در ابتدا در رابطه با عموم مردم و مقایسه با افراد معلول انجام می شد و سپس در جهت مقایسه انواع معلولیت ها به کار گرفته شد در حیطه بهداشت روان نیز ‌به‌تدریج‌ مرکز این تحقیقات از بیماران بیمارستانی به جامعه منتقل شد(همان).

۱-۲-۲ ابعاد کیفیت زندگی

ابعاد متنوعی از کیفیت زندگی وجود دارد. یکی از آن ها کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی است که جنبه ای از کیفیت زندگی را شرح می‌دهد که به طور خاص با سلامت شخص مرتبط است. بحثی که وجود دارد این است که آیا کیفیت زندگی یک پدیدۀ عینی است یا ذهنی؟ بر طبق دیدگاه های فعلی، کیفیت زندگی اساساَ یک احساس ذهنی از بهزیستی است که شامل ابعاد فیزیکی، اجتماعی، و معنوی است ( خزائلی، ۱۳۹۲).

به طور کلی اکثر متخصصان و صاحب نظران معتقدند کیفیت زندگی در این پنج بعد پذیرفته شده است که عبارتند از:
بعد فیزیکی
بعد روانشناختی
بعد اجتماعی
بعد جسمانی
بعد معنوی
بعدی فیزیکی شامل قدرت، انرژی، توانای انجام فعالیت های روزمره زندگی و مراقبت از خود است. شایع ترین نشانه بعد روانشناختی عبارتنداز: اضطراب، افسردگی و ترس. بعد اجتماعی به چگونگی رابطه فرد با خانواده و دوستان و همکاران و اجتماع اشاره دارد. بعد جسمانی به بررسی علائم بیمار و عوارض جانبی درمان می پردازد. بعد معنوی ‌به این مفهوم اشاره دارد که هرکس در زندگی دارای هدف و معنایی است (سوری،۱۳۸۸).

۲-۲-۲ شاخص های کیفیت زندگی

شاخص های کیفیت زندگی از دیدگاه مجله اطلاعات اقتصادی بین الملل:

این مجله در سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۰ دست به مطالعاتی روی شاخص های کیفیت زندگی زد و شاخص های کیفیت زندگی را در ۹ دسته معرفی نمود:

1. 1. رفاه مادی^[۵] با معیارهایی مانند تولید ناخالص داخلی.

1. 1. سلامتی با شاخص های متعددی مانند امید به زندگی در بدو تولد و …

1. 1. امنیت و ثبات سیاسی با شاخص هایی چون سرمایه گذاری های صورت گرفته با توجه به ثبات سیاسی یک کشور.

1. 1. زندگی خانوادگی با شاخص هایی مانند میزان طلاق.

1. 1. زندگی جمعی با شاخص های چون تعداد اتحادیه های تجاری، کلیسا و …

1. 1. محیط طبیعی و جغرافیایی با شاخص های چون میزان آلودگی محیط زیست.

1. 1. امنیت شغلی با شاخص هایی چون میزان بیکاری.

1. 1. آزادی سیاسی با شاخص هایی چون میزان آزادی های مدنی.

1. عدالت جنسی با شاخص هایی چون میزان موقعیت ها و فرصت ها در حوزه های مختلف برای زنان و مردان (همان).

‌بنابرین‏ ، برای شناخت بافت ( متن ) رویدادها لازم است به گذشته ، در ابعاد مختلف ان ، توجه کرد. « نظریه عمومی اموزش و پرروش باید آموزش و پرروش را در تمام اشکال ، ابعاد و آثارآن بررسی کند و آن را در یک زمان معین و در طول تاریخ در مجموعه ملی و بین‌المللی که به آن تعلق دارد قرار دهد . » هوبرت در تاریخ پداگوژی خود می نویسد : « بدون شناخت کلی از رویدادها و نظریه های گذشته ، نظریه جدید یا اصلاح مداوم مهمی به وجود نمی آید. »

همچنین باید گفت که ساختارها و کارکردهای نظام های آموزشی در زمان حال « بُعد عرضی رویدادها ) به صورت بنیادی از عوامل اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و … جامعه تاثیر می‌پذیرند . یافته های بوردیو در فرانسه ، کریستوفو جانکز در امریکا و هوریو تروهیسا در ژاپن ، با وجود چارچوبهای نظری متناوب ، بیانگر تأثیر عوامل فوق در آموزش و پرورش است . ( مورن ، ۱۳۸۳ )

آموزش و پرروش میدان تعارض‌ها ، ستیزها و تضادهای اجتماعی در عرصه های محلی ، منطقه ای ، ملی و بین‌المللی است . این نظر سادلر ، مقایسه گر انگلیسی اوایل قرن بیستم ، که مسائل خارج از مدرسه از مسائل درون آن مهم تر و در واقع اداره کننده و توضیح دهنده مسائل درونی آنند- اگر جزم گرایی موجود در آن را کنار بگذاریم – دور از واقعیت نیست ( کوی ، ۱۳۷۵ ، ص ۸ )

ضرورت سبز فایل ایجاب می‌کند باز تعریف تازه ای از مفهوم دانشگاه در کشور صورت گیرد این دانشگاه در عین اینکه بر دو منبع میراث اسلامی و ایرانی تکیه دارد، باید بتواند راه را برای اعتلای تمدن اسلامی ایرانی در آینده فراهم کند . چنین حرکتی نیازمند توجه به ابعاد فرهنگی و تمدنی دانش است . در سبز فایل نقش تازه ای بر دوش دانشگاه ها قرار داده شده است . بر این اساس ، علاوه بر تولید فناوری به نقش و وظیفه دانشگاه حفظ مزیت های فرهنگی ، نوآوری در حوزه دستاوردهای انسانی و احیای تمدنی خواهد بود . این اندیشه نیازمند توجه دانشگاه به وظایف خود در تمامی عرصه های تمدنی است و این یعنی اینکه دانشگاه با وسعت نظر در حوزه سیاست گذاری ما بتواند هم ضرورت های تکنولوژیک تمدنی را پیگیری کند و هم الزامات فرهنگی و انسانی آن را از نظر دور ندارد. بی تردید نیل به قله های تعالی و توسعه برای هر ملتی در گرو برخورداری از تمدنی بزرگ و اصیل است . در ایران اسلامی نیز تنها با احیای تمدن کهن ، با شکوه ، خردمدار و دین محور ایرانی این امر محقق می شود . در همین راستا ، نظام آموزش عالی کشور نیز به ناگزیر باید در جستجوی ارائه الگویی از دانشگاه فعال و سرآمد باشد که بتواند در کنار حفظ باورها و اعتقادات دینی و توجه به دیرینه باستانی و اسلامی ، توسعه علمی ، پژوهشی و مهندسی دانش ، بینش ، باورها و فرهنگ جامعه را محقق سازد . رسالت اصلی این طرح نوین، تربیت همه جانبه نسلی دیندار و دانش پژوه است ، نسلی مادی و معنوی ، نسلی اخلاقی و علمی ، نسلی که بتواند تمدن نوین اسلامی و ایرانی را محقق سازد . ( ‌خرم‌شاد و آدمی ، ص ۱۳۸۸ ، ص ۱۶۱) .

نظام های آموزشی عالی در جهت نیل به اهداف مشخصی فعالیت می‌کنند و دارای رسالت و مأموریت ویژه هستند .( ۱۹۹۷ ) و صاحب نظران زیادی ( شریعتمداری ۱۳۸۱ ، صالحی ، ۱۳۸۳ ، نیاز آذری ۱۳۸۱، قورقچیان ، ۱۳۷۸ و غیره) رسالت آموزش عالی را در ارتباط با آرمانها و نظام ارزشی جامعه ، در امر تولید و غنابخشی به دانش و فرهنگ کشور ، در امر تربیت نیروی متخصص و حل مسائل اجتماعی و فرهنگی می دانند . حتی در وظایف وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری تصویت شده در سال ۱۳۸۰ اعتدای موقعیت آموزشی ، علمی و فنی کشور و تعمیق و گسترش علوم ، معارف و ارزش‌های انسانی و اسلامی و اعتلای جلوه های هنر وزیباشناسی و میراث علمی تمدن ایرانی و اسلامی دیده می شود (آقازاده ، ۱۳۸۷ ص ۹۵) . اما با توجه به موارد بالا آموزش عالی و دانشگاه های ایران با تمامی سابقه تمدنی خود امروزه در جایگاهی نیست که بتواند رسالت ها و وظایفی را که بر عهده دارد، جامعه عمل بپوشاند . رویارویی با علم و فرهنگ جدید غرب که از قرن نوزدهم میلادی آغاز شد موجب طرد سنت‌ها و فرهنگ اسلامی و استقرار نظام آموزشی به سبک غربی گردید . اگر چه دگرگونی در نظام آموزش عالی ایران اجتناب ناپذیر بود ولی تقلید کورکورانه جایز نبود ، ‌بنابرین‏ الگوپذیری از جهان غرب آن هم به صورت کاملاً قشری گری و تقلیدی گریبانگیر آموزش عالی ایران است . ( زارع، ۱۳۸۷ و ص ۴۰).

هر نظام آموزشی بر اساس جغرافیای خاص خود و نیازها، پیشینه تاریخی نظام ها و ارزش‌های موجود در جامعه مفهوم می‌یابد ، وارد کردن بی کم و کاست نظام آموزشی یک جامعه به جامعه دیگر که وضعیت تاریخی ، فرهنگی و ارزشی متفاوتی دارد . منجر به شکل گیری یک نظام غیر کار آمد می شود.

ما دانشگاه را به عنوان مظهر و نماد علم مدرن وارد کشور کرده ایم و در بستری آن را کشت کرده ایم که هیچ گاه به ثمر نخواهد نشست . به دلیل اینکه تناسبی با هویت و فرهنگ و تاریخ ما ندارد در واقع دانشگاه های ما عقبه ای در جامعه ندارند . دانشگاه محلی است که باید متناسب با فرهنگ جامعه باشد و اگر قرار باشد دانشگاه به نقادی فرهنگی جامعه بپردازد باید در وهله اول از دل جامعه روییده باشد . از سوی دیگر دانشگاه محل تربیت انسان است، اما چه انسانی ، انسانی که در دیدگاه غرب است یعنی انسان فقط مادی و همچنین دانشگاه محل تولید علم است اما علمی که بر اساس جهان بینی اسلامی به دست آمده باشد . داشتن دانشگاه اسلامی منوط به داشتن علوم اسلامی است و این علم زمانی فراهم می شود که اولاً علم را به حریم هندسه معرفت دینی راه دهیم و چتر دین را بر سر آن بگسترانیم و ثانیاًً طبیعت را خلقت ببینیم و میان طبیعت شناسی و الهیات وفاق و آشتی برقرار کنیم. ( جوادی آملی ، ۱۳۸۷ ، ص ۱۴۰) .

دانشگاه در تمام دنیا خاستگاه اندیشه ها و طرحهای نو است . دانشگاه پویا و فعال و شاداب ابزارها و اندیشه‌های ترقی آفرین را خلق می‌کند و می‌تواند در رشد فرهنگ ، اجتماع و اقتصاد مؤثر باشد و چنانچه رسالت واقعی خود را انجام دهد و این امر مداوم باشد می‌تواند به رشد تولید علم و فنون بومی و توسعه و تمدن‌ها کمک کند .

لازمه ایفای نقش از سوی دانشگاه ها حضور شخصیت‌های نو اندیش در دانشگاه و ارتباط آن با حوزه های مختلف اندیشه ، علم و فن آوری است . متأسفانه رویکرد امروزی دانشگاه های ایران در زمینه نوآوری ، بیشتر معطوف به علوم تجربی و فن آوری جدید است و علوم انسانی مورد غفلت واقع شده است . به طوری که اندیشه‌های نودر حوزه علوم انسانی در خارج دانشگاه بیشتر رشد می‌کند تا در خود دانشگاه با توجه به سرعت پیشرفت و تحول در عرصه های علمی و فرهنگی در جهان ، نباید اهمیت علوم انسانی غافل شد . ( فرجی ، ارمکی، ۱۳۸۶، ص ۶۶)

سرمایه فکری در قالب ۳ طبقه تقسیم است که عبارت‌اند از:

۲-۲-۴-۱) سرمایه انسانی:

سرمایه انسانی مهم‌ترین دارایی یک سازمان و منبع خلاقیت و نوآوری است. این سرمایه که از نبوغ و استعداد کارکنان نشأت می‌گیرد همراه کارکنان از شرکت خارج می‌شود و توسط شرکت قابل تملک نیست. در معنای لغوی سرمایه انسانی دارای اجزایی از قبیل دانش، تجربه، مهارت، تخصص، خلاقیت، توانایی کارتیمی، قدرت پذیرش اطرافیان، انتقادپذیری، توانایی حل مشکلات و نگرش مثبت نسبت به دیگران می‌باشد؛ ‌بنابرین‏ سرمایه انسانی شامل همه دارایی‌های دانشی ضمنی کارکنان یک شرکت است که بر عملکرد سازمان تأثیر بسزایی دارد. (شماخی، حبیبی،۱۳۹۳، ص ۵۹)

سرمایه انسانی، پایه سرمایه فکری و عنصر اساسی در اجرای وظایف آن محسوب می‌شود. سرمایه انسانی، به قابلیت‌ها، مهارت‌ها و تخصص اعضای انسانی اطلاق می‌شود. اهم شاخص‌های سرمایه انسانی، عبارت‌اند از: شایستگی حرفه‌ای و تخصصی کارکنان کلیدی، تحصیلات، تجربه، تعداد افراد شرکت با زمینه قبلی مرتبط و همچنین توزیع دقیق مسئولیت‌ها در ارتباط با مشتریان می‌باشد. (چوپانی و همکاران،۱۳۹۱، ص ۳۵)

سرمایه انسانی ترکیبی از دانش، مهارت، قدرت نوآوری، توانایی کارمندان شرکت در انجام وظایفشان، ارزش‌ها، فرهنگ و فلسفه شرکت است. سرمایه انسانی پایه و اساس سرمایه فکری و عنصر اساسی برای تحقق سرمایه فکری تعریف می‌گردد. (انواری رستمی و همکاران،۱۳۹۲، ص ۹۲)

سرمایه انسانی نشان‌دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است بیتنس سرمایه انسانی را به عنوان قابلیت جمعی یک سازمان برای استخراج بهترین راه ‌حل ‌ها از دانش افرادش توصیف می‌کند. چن و همکاران این‌گونه بیان می‌کنند که سرمایه انسانی به عنوان مبنای سرمایه فکری، به عواملی نظیر دانش، مهارت، قابلیت و طرز تلقی کارکنان اشاره دارد که باعث بهبود عملکرد می‌گردد و در نتیجه مشتریان تمایل دارند در قبال پول بپردازند. بروکینگ معتقد است که دارایی انسانی یک سازمان شامل مهارت‌ها، تخصص، توانایی حل مسئله و سبک رهبری است. اگر در یک سازمان، سطح گردش کارکنان بالا باشد، این ممکن است بدین معنی باشد که سازمان این جز مهم از سرمایه فکری را از دست داده است. (ستایش و همکاران،۱۳۹۲، ص ۷۹)

۲-۲-۴-۱-۱) ساختار درونی سرمایه انسانی:

جهت شناسایی ماهیت سرمایه فکری، تحلیل ساختار درونی الزامی است. براین اساس سه بعد زیر مطرح می‌گردد:

الف. دانش: به دانشی اشاره دارد که در اختیار نیروی کار بوده به گونه‌ای که آنان جهت انجام موفقیت‌آمیز و وظایفشان از آن دانش بهره می‌گیرند و شامل متغیرهای زیر می‌گردد:

۱-تحصیلات رسمی،۲-آموزش خاص،۳-تجربه،۴-توسعه فردی.

ب.توانایی: به نوعی از دانش اشاره دارد که به چگونگی انجام وظایف مربوط می‌شود و شامل متغیرهای زیر می‌گردد:

۱-یادگیری فردی،۲-کارهای تیمی و مشارکتی،۳-ارتباطات (با تأکید بر مبادله دانش فردی و چگونگی انجام کار)،۴-رهبری

ج.رفتارها: به دانش درباره‌ منابع اولیه‌ای اشاره دارد که راهنمای افراد در انجام وظایفشان می باشد و دربردارنده ی متغیرهای زیر است:

۱-حس تعلق و تعهد،۲-خود انگیزشی،۳-رضایت شغلی،۴-دوستی،۵-انعطاف‌پذیری،۶-خلاقیت

(خصم افکن و همکاران،۱۳۹۳، ص ۵۹)

۲-۲-۴-۲) سرمایه ساختاری:

شامل فرآیندها، سیستم ها، ساختارها، دارایی‌های فکری و سایر دارایی‌های نامشهودی است که در اختیار شرکت قرار دارد، اما در ترازنامه شرکت نشان داده نمی‌شود. (همتی و همکاران،۱۳۹۲، ص ۹۱)

سرمایه ساختاری به سازوکار و ساختار یک واحد تجاری مرتبط است و می‌تواند کارکنان را در عملکرد بهینه فکری یاری کند وبدین ترتیب سازمان قادر خواهد بود، عملکردش را بهتر کند؛ به عبارت دیگر سرمایه ساختاری دانشی است که در پایان هر روز کاری در سازمان باقی نمی‌ماند، به کل سازمان تعلق دارد، قابل تولید شدن مجدد و به اشتراک گذاشتن با دیگران می‌باشد. سرمایه ساختاری را می‌توان به هر چیزی که در سازمان وجود دارد و از کارکنان (سرمایه انسانی) در کارشان حمایت می‌کند، اطلاق کرد. این نوع سرمایه به عنوان زیربنایی حمایت‌کننده، سرمایه انسانی را قادر می‌سازد به وظایفش عمل کند. سرمایه ساختاری تحت تملک سازمان است و حتی زمانی که کارکنان سازمان را ترک کی کنند، در سازمان وجود دارد. (چوپانی و همکاران،۱۳۹۱، ص ۳۵)

یوندت^[۲۴] سرمایه ساختاری را به عنوان دانش نهادی شده متعلق به یک سازمان می‌داند که در پایگاه‌های داده، دستورالعمل هاو…ذخیره می‌شود. اغلب از آن به عنوان سرمایه ساختاری یاد می‌کنند. با این وجود، وی ترجیح داده است که اصطلاح سرمایه سازمانی را به کاربرد زیرا معتقد است سرمایه سازمانی به طور واضح تری بیان می‌کند که این دانش واقعاً متعلق به سازمان است. طبق نظر استوارت سرمایه ساختاری عبارت است از دانش موجود در فناوری اطلاعات، حق ثبت محصولات، طرح‌ها ومارک های تجاری. به عقیده چن و همکاران^[۲۵] سرمایه ساختاری به سیستم، ساختار و رویه‌های جاری کسب‌وکار یک سازمان اشاره دارد. از نگاه آن‌ ها، سرمایه ساختاری به طور واضح تر می‌تواند به صورت فرهنگ‌سازمانی، یادگیری سازمانی، فرایند عملیاتی وسیستم اطلاعاتی طبقه‌بندی شود. سرمایه ساختاری را می‌توان به هر چیزی که در سازمان وجود دارد و از کارکنان (سرمایه انسانی) در کارشان حمایت می‌کند، اطلاق کرد. (ستایش و همکاران،۱۳۹۲، ص ۷۹)

این نوع سرمایه به عنوان یک زیربنای حمایت‌کننده، سرمایه انسانی را قادر می‌سازد تا به وظایفش عمل کند. سرمایه ساختاری تحت تملک سازمان است و حتی زمانی که کارکنان، سازمان را ترک می‌کنند در سازمان وجود دارد. چن و همکاران معتقدند سرمایه ساختاری بخش پشتیبانی سرمایه فکری برای بهبود عملکرد سازمانی است؛ ‌بنابرین‏ سرمایه ساختاری تابعی از سرمایه انسانی است واین دو در تعامل با یکدیگر هستند و از نظر آن‌ ها سرمایه رابطه‌ای (ارتباط با مشتریان) بیانگر قدرت بازاریابی، افزایش سهم بازار و وفاداری مشتریان است. از نظر بوتینس سرمایه رابطه‌ای (اجتماعی) بیانگر همه روابطی است که شرکت با مشتریان، رقبا، تأمین‌کنندگان مواد و کالا، انجمن‌های تجاری یا دولت برقرار می‌کند. (ستایش و همکاران،۱۳۹۲، ص ۸۰)

به اعتقاد ادوینسون ومالون سرمایه ساختاری به عنوان سخت‌افزار، نرم‌افزار، پایگاه داده ها، ساختار سازمانی، حقوق انحصاری، علائم تجاری و تمام توانایی سازمان که حامی بهره وری کارکنان تعریف شده است. سرمایه ساختاری آن دسته از دارایی‌های فکری هستند که هنگام ترک شرکت توسط کارکنان در شرکت باقی می مانند، ‌بنابرین‏ سرمایه ساختاری مستقل از اشخاص ‌و عموماً آشکار است. زمانی که دانش ضمنی به سطح سازمانی می‌رسد، سرمایه ساختاری از حرکت مارپیچی دانش منتج می‌شود. سرمایه ساختاری از طریق شمول و آموزش دانش خلق می‌شود تا جایی که تبدیل به دارایی شرکت شود. سرمایه ساختاری به عنوان یک کلیت متعلق به سازمان بوده و قابل گزارش وتسهیم است وشمال دارایی‌های فکری از قبیل حق ثبت‌ها، حق امتیازها، علامت برداشت‌های تجاری و غیره می‌باشد. (شماخی، حبیبی،۱۳۹۳، ص ۶۰)

۲-۲-۴-۳) سرمایه مشتری (رابطه‌ای):

طبعیت همچون معلمی نامرئی است که فرد را به جنب و جوش وا می‌دارد تا ظرفیت های گوناگون خود را در مراحل متنوع و متفاوت تحول آشکار نماید (شریفی درآمدی ،۱۳۸۰).

بین انگیزه پیشرفت و خودکارآمدی رابطه تداخلی و تعاملی موجود دارد. معمولاً دانش آموزانی با خودکارآمدی بالا شاهد موفقیت های چشمگیری در موقعیت های مختلف ،بالاخص در موقعیت های تحصیلی خود هستند (بندورا،۱۹۸۶). کارن، روتلر، اسمیت (۲۰۰۵) نیز معتقدند انگیزه پیشرفت با نیاز به تسلط بر تکالیف دشوار، بهتر از دیگران عمل کردن و پیروی کردن از معیار های بالای برتری ارتباط دارد. ‌بنابرین‏ داشتن انگیزه پیشرفت بالا موجب می شود فرد از حداکثر توان خود برای رسیدن به هدف استفاده کند و به دنبال آن به سطح بالایی از خود کارآمدی دست یابد. بدیهی است که بین زیر مجموعه های خود کارآمدی و انگیزه پیشرفت نیز همین تعامل پویا وجود دارد. به عبارت دیگر ، هنگامی که فرد از شکست نمی هراسد و برای رسیدن به هدف برنامه ریزی می‌کند ، در تنظیم برنامه ها توان خود را در نظر می‌گیرد (خود سنجی)، با توجه به مقدمات تنظیم شده قبلی به موفقیت خود امید وار است (خود باوری)، و در نهایت با کنترل گام به گام رفتار خود، در رسیدن به هدف ، خود را رهبری می‌کند . وی همواره از انگیزه بالای پیشرفت نیز برخوردار است؛ زیرا عامل یاد شده ارتباط مستقیمی با کسب موفقیت دارد و تجارب موفقیت آمیز زمینه ساز انگیزه پیشرفت خواهد بود.

از طرفی دیگر ، اعتماد بر این است که باورهای خودکارآمدی نقش مهمی در رشد انگیزش درونی دارد. این نیروی درونی وقتی رشد می‌یابد که تمایل برای دستیابی ‌به این معیارها در فرد ایجاد شود و در صورت کسب نتیجه فرد به خود سنجی مثبت دست پیدا می‌کند. این علاقه درونی وقتی رشد می‌یابد که تمایل برای دستیابی ‌به این معیارها در فرد ایجاد شود و در صورت کسب نتیجه فرد به خود سنجی مثبت، دست پیدا می‌کند. این علاقه درونی موجب تلاش های فرد در طولانی مدت و بدون حضور پاداش محیطی می شود(کدیور، ۱۳۸۲). انگیزه پیشرفت در ابتدا تحت تاثیر تجارب فرد در خانواده است. اما پیوسته نیرومندی یکی باعث قدرتمندی دیگری می شود. علاقه درونی موجب تلاش های فرد در طولانی مدت و بدون حضور پاداش محیطی می شود(کدیور، ۱۳۸۲). انگیزه پیشرفت در ابتدا تحت تاثیر تجارب فرد در خانواده است. اما پیوسته نیرومندی یکی باعث قدرتمندی دیگری می شود.

۲-۱-۲۴-سبک های اسنادی

یکی از نظریه های جدید نگرشی که از نظریه های شناختی روانشناسی انگیزش است نظریه ا سناد یا نسبت دادن نام دارد. کسان زیادی در تدوین این نظریه سهم داشته اند، اما فریتزهایدر را می توان بنیان گذار آن دانست. هایدر در کتاب خود با عنوان روانشناسی روابط بین اشخاص (۱۹۵۸) چهارچوب این نظریه را معرفی کرد. بعد از هایدر، از شخصیت های مهم دیگری که به تدوین و گسترش نظریه ا نگیزشی نسبت دادن کمک کرده‌اند می توان برنارد واینر (۱۹۷۲، ۱۹۸۰، ۱۹۸۲) را نام برد.

یکی از فرضهای عمده نظریه اسناد این است که جستجو برای درک و فهم امور و علل رویدادها مهمترین منبع انگیزش انسان است. ‌بنابرین‏، هدف این نظریه پیدا کردن راه هایی است که در آن افراد به توضیح و تبیین رویدادها و روابط علت و معلولی بین آن ها می پردازند. اصطلاح نسبت دادن یا اسناد به علتهایی که فرد برای رویدادها یا نتایج اعمالش برمی گزیند و جبنه استنباط شخصی دارند اشاره می‌کند.

اجزا مهم نظریه نسبت دادن عبارتند از: ۱)تبیین­های فرد باری علل موفقیتها و ‌شکست‌های خود، ۲)ویژگی­های این تبیین ها یا استنباطهای علی، و ۳) نقش واکنش­های عاطفی حاصل از این استنباطها در تعیین رفتارهای بعدی. تبیین هایی که افراد به طور معمول برای موفقیتها و ‌شکست‌های خود انتخاب می‌کنند به توانایی شخصی، سعی و کوشش، سطح دشواری تکلیف، بخت و اقبال، حالت روحی و بیماری، و افراد دیگر نسبت داده می‌شوند. این تبیین ها یا استنباطهای علی، در ابعاد یا ویژگی های منبع علیت، ثبات، و کنترل پذیری متفاوتند. این ابعاد یا ویژگی ها انتظارات متفاوتی برای آینده در فرد ایجاد می‌کنند و منجر به واکنش های عاطفی متفاوتی می‌شوند که این ها هم به نوبه خود رفتار آتی فرد را دستخوش تغییر می‌سازند. ما در این فصل، در توضیح نظریه اسناد، اجزا فوق را با تفصیل بیشتری معرفی می‌کنیم.

نظریه واینر در نظریه انگیزش پیشرفت اتکینسون (۱۹۵۸، ۱۹۶۴، ۱۹۶۵) ریشه دارد. پیشتر در این فصل، در رابطه با نظریه انگیزش پیشرفت، گفتیم که انگیزش تابعی است از متغیرهای مربوط به تکلیف ‌موردنظر و ویژگی های فرد از لحاظ کوشش در جهت کسب موفقیت یا احتراز شکست. واینر اضافه می‌کند که رویدادهای درونی یا ذهنی بین متغیرهای مربوط به تکلیف و رفتار بعدی نقش واسطه را ایفا می‌کنند. برای مثال، افراد دارای انگیزش پیشرفت سطح بالا از کسانی که انگیزش پیشرفت سطح بالایی ندارند خود را تواناتر تصور می‌کنند؛ لذا در انجام تکالیف کوشش بیشتری به کار می بندند. واینر همچنین ادعا می‌کند که تاثیر متغیرهای مربوط به تکلیف یکسان نیست. یعنی موفقیت در یک تملیف دشوار از موفقیت در یک تکلیف ساده غرور بیشتری می آفریند.

۲-۱-۲۵-منابع کنترل

قبلاً گفته شد که در نظریه واینر چندین علت عمده وجود دارند که افراد معمولاً آن ها را برای نتایج موفقیت آمیز یا شکست آمیز اعمال و رفتار خود مورد استناد قرار می‌دهند. این علتها عبارتند از توانایی شخصی، سعی و کوشش، سطح دشواری تکلیف موردنظر، بخت و اقبال، حالت روحی و بیماری، و دیگران. این علت ها، به وسیله فرد در رابطه با ابعاد مختلف تعبیر و تفسیر می‌شوند.

علت پدید آمدن درمان فراشناختی پر نمودن نقص­های درمان شناختی بود، این روش درمانی از رفتار درمانی شناختی^[۳۴] متفاوت است. زیرا به جای این که درمان شامل چالش با افکار و باورها ‌در مورد تروما و یا مواجهه­های مکرر و طولانی مدت با خاطرات مربوط به تروما باشد، شامل ارتباط با افکار به طریقی است که مانع ایجاد مقاومت و یا تحلیل ادراکی پیچیده شود و بتواند راهبردهای تفکر ناسازگار ‌در مورد نگرانی و همچنین نظارت غیر قابل انعطاف بر تهدید را از بین ببرد. نظریه­ های شناختی ‌در مورد آن چه که باعث به وجود آمدن الگوهای غیر مفید تفکر می­شوند توضیحات مختصری ارائه کرده ­اند وجود باورهای منفی به طور مشخص نمی ­توانند درباره الگوی تفکر و پاسخ­های متعاقب آن توضیحی ارائه دهند. آن چه در این جا مورد نیاز است به حساب آوردن عواملی است که تفکر را کنترل کرده و وضعیت ذهن را تغییر می­ دهند. این عوامل اساس نظریه فراشناختی است (Wells, 2000).

تحقیقات مختلف نشان دادند که بین جنبه­ های خاصی از فراشناخت با اختلالات روانشناختی رابطه­ای وجود دارد (Wells, 1994). مطالعه­ Cooper and Osman (2007)، نشان داد که افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن از لحاظ کنترل فکر ‌در مورد بدشکلی ظاهر، باورهای مثبت و منفی درباره نگرانی نسبت به بدشکلی ظاهر، راهبردهای کنترل فراشناختی، رفتارهای ایمنی نسبت به افکار و تصاویر ‌در مورد بدشکلی ظاهر و عینیت دادن به افکار و تصاویر مربوط به بدشکلی ظاهر خود از افراد گروه شاهد، متفاوت می­باشند.

تحقیقاتی که ‌در مورد درمان فراشناختی بر روی اختلالات هیجانی انجام ‌شده‌اند عبارتند از مطالعه­ Wells و همکاران (۲۰۱۲) که با بهره گرفتن از مدل فراشناختی بر روی افراد مبتلا به اختلال اختلال وسواسی جبری دریافتند که تمام بیماران در پس آزمون، بهبودی معنی­داری را در علایم اختلال وسواسی جبری نشان دادند که این نتایج در ۳ و ۶ ماه بعد نیز باقی ماندند.

در مطالعه­ ای Ross and Van (2008)، با بهره گرفتن از مدل فراشناختی ولز جهت درمان اختلال اختلال وسواسی جبری بر روی گروهی از بیماران ( ۶ زن و ۶ مرد) و در دامنه ی سنی ۲۱ تا ۵۸ سال دریافتند که در پس آزمون و در ۳ و ۶ ماه از دوره­ پیگیری ۷ بیمار، علایم کامل بهبودی را نشان دادند. مطالعاتی نیز کاربرد موفقیت آمیز مدل فراشناختی را در درمان اختلال اضطراب منتشر و درمان اختلال استرس پس از سانحه نشان داده ­اند.

۲-۱۹- نظریه و ماهیت درمان فراشناختی^[۳۵]

افکار مهم نیستند، اما پاسخ شما ‌به این افکار مهم­اند. همه، افکار منفی دارند و هرکسی گاهی افکار منفی خود را باور می­ کند. اما همه دچار اضطراب، افسردگی و ناراحتی هیجانی پایدار و مداوم نمی­شوند. پرسش مهم این است: چه چیزی افکار را کنترل کرده و تعیین می­ کند که آیا فرد می ­تواند خود را از شر این افکار منفی رها سازد یا این که در دام ناراحتی عمیق و مداوم گرفتار می­ شود؟

فرض کنید که فراشناخت­ها مسئول کنترل سالم و ناسالم ذهن هستند. به علاوه، این اثر بر این اصل استوار است که آنچه هیجان­ها و نحوه­ کنترل آن ها را تعیین می­ کند، نه «چیستی» افکار فرد (به چه فکر می‌کند) بلکه چگونگی تفکّر فرد است. تفکر را ‌می‌توان به اُرکستر بزرگی تشبیه نمود که نوازندگان و آلات موسیقی زیادی در آن حضور دارند. برای تولید یک پیش درآمد قابل قبول، وجود دفتر نُت و رهبر ارکستر ضروری است. فراشناخت به مثابه­ی دفتر نُت و رهبر پشت تفکر است.

فراشناخت، کاربرد شناخت درباره شناخت است. فراشناخت فراورده­ها^[۳۶] و فرایندهای^[۳۷] آگاهی را پایش^[۳۸] (نظارت)، کنترل و ارزیابی^[۳۹] می­ کند. برای بسیاری از ما، تجربه­ ناراحتی هیجانی، گذرا و کوتاه مدت است، چون راه­های مقابله­ی انعطاف­پذیر با عقاید منفی ساخته­ ذهنمان (مانند افکار و باورها) را آموخته­ایم. رویکرد فراشناختی بر این باور است که افراد ‌به این دلیل در دام ناراحتی هیجانی گرفتار می­شوند که فراشناخت­های آن ها به الگوی خاصی از پاسخدهی^[۴۰] به تجربه ­های درونی^[۴۱] منجر می­ شود که موجب تداوم هیجان منفی و تقویت باورهای منفی می­ شود. این الگو سندرم شناختی-توجهی^[۴۲] خوانده می­ شود که شامل نگرانی، نشخوار فکری^[۴۳]، توجه تثبیت شده^[۴۴] و راهبردهای خودتنظیمی^[۴۵] یا رفتارهای مقابله­ای ناسازگارانه است. گوشه ای از این الگوی مخرّب را ‌می‌توان در پاسخ یکی از بیماران مشاهده کرد. از این بیمار پرسیده شد:

«مهمترین چیزی که در جریان درمان فراشناختی افسردگی آموختی ، چیست؟» او پاسخ داد: «مشکل اصلی من این نیست که افکار منفی درباره خودم دارم، مشکل اصلی نحوه­ پاسخ­دهی من ‌به این افکار است، دریافتم که عملکرد من مانند ریختن بنزین روی آتش است. من قبلاً متوجه این فرایند نبودم». این بیمار متوجه شد که پاسخ­هایش به افکار منفی خود، ناخواسته به شکل­ گیری سبک تفکر ناسازگارانه­ای منجر شده بود که خود انگاره­ی منفی او را تقویت می­کرد.

درمان فراشناختی بر این اصل استوار است که فراشناخت برای درک نحوه­ عملکرد شناخت و نحوه­ تولید تجربه ­های هشیارانه­ی ما درباره خودمان و جهان اطرافمان بسیار مهم است. فراشناخت چیزهایی را که به آن توجه می­کنیم و نیز اطلاعاتی را که واردهشیاری ما می­شوند، تعیین می­ کند. همچنین فراشناخت ارزیابی­های ما را شکل می­دهد و بر انواع راهبردهایی که برای تنظیم افکار و احساساتمان به کار می­بریم، اثر می­ گذارد.

فرض بنیادی درمان­های شناختی-رفتاری^[۴۶] سنتی مانند نظریه طرحواره­ای^[۴۷] بک (بک، ۱۹۷۶-۱۹۶۷) و درمان عقلانی-هیجانی-رفتاری^[۴۸] (الیس، ۱۹۶۲ ؛ الیس و هارپر، ۱۹۶۷، ۱۹۷۶) آن است که اختلال یا سوگیری در تفکّر موجب اختلال روانشناختی، می­ شود. هر دوی این رویکردها بر نقش محوری باورهای ناکارآمد تأکید می­نمایند. درمان فراشناختی به عنوان یک اصل کلی با این دیدگاه موافق است و همین امر آن را در زمره­ درمان­های شناختی قرار می­دهد. با این حال، فرق آن با رویکردهای قبلی در توجه به سبک خاص تفکر و انواع باورهایی است که نظریه­ های دیگر به عنوان علت اختلال روانشناختی بر آن ها تأکید نمی­کنند. سبک تفکر مورد تأکید درمان فراشناختی، تحریف­های شناختی ^[۴۹]مانند معیارهای مطلق­گرا یا تفکّر سیاه و سفید نیست. سبک مورد توجه درمان فراشناختی، سندرم شناختی-توجه­ی (CAS) است که با درگیری افراطی در تفکر کلامی مداوم و مشغولیت ذهنی به شکل نگرانی و نشخوار فکری مشخص می­ شود. این وضعیت با سوگیری توجهی^[۵۰] خاص که در آن توجه فرد بر تهدید متمرکز می­ شود، همراه است. باورهایی که در درمان فراشناختی حایز اهمیت هستند، شناخت­های معمولی^[۵۱] مورد توجه در درمان هایی شناختی-رفتاری و عقلانی-هیجانی- رفتاری، درباره جهان، خود جسمانی^[۵۲] و خود اجتماعی نیستند، بلکه باورهای فرد درباره تفکّر (باورهای فراشناختی^[۵۳]) هستند (شفیعی سنگ آتش و همکاران، ۱۳۹۱).